April 2024: eerder somber, thermisch normaal en 7e te natte maand op rij!

April 2024: eerder somber, thermisch normaal en 7e te natte maand op rij!

De voorbije maand april was vrij nat, eerder somber en thermisch normaal.
De gemiddelde temperatuur bedroeg te Ukkel 10,9 °C (ref. periode 1991-2020: 10,4 °C). 
De warme eerste helft van de maand en de vrij koele periode die volgde hebben elkaar min of meer gecompenseerd. 
. 
De eerste dagen van de maand verliepen zacht met temperaturen tot 14 °C à 15 °C. In de loop van de 5e bereikte warmere lucht stilaan onze streken en op de 6e bevonden wij ons in een warme sector geassocieerd aan een depressie met kern ten westen van Ierland: tussen deze depressie en een hogedrukzone over het Middellandse Zeegebied was de drukgradiënt erg groot en werd met een zuidelijke stroming zeer warme lucht aangevoerd. Het werd een behoorlijk zonnige dag met weliswaar hoge en middelhoge wolkenvelden en met maximumtemperaturen tussen 23 °C en 25 °C op veel plaatsen, lokaal werd het zomers warm met 25 °C in Schaffen, 25,4 °C in Kleine Brogel, 25,8 °C in Hastière en zelfs 26,2 °C in Luik-Monsin. Op het KMI in Ukkel bereikte het maximum op 6 april 24,1 °C, zeer hoog voor de tijd van het jaar maar geen recordwaarde. In Ukkel werden in de eerste decade van april in het verleden vergelijkbare temperaturen gemeten: 24,4 °C op 4 april 1946, en in een recent verleden 24 °C op 8 april 2018, 24,1 °C op 8 april 2020 en (net buiten de maand april) 23,9 °C op 31 maart 2021.
De nacht van de 6e op de 7e verliep bijzonder warm met temperaturen die op veel plaatsen niet lager kwamen dan 13 °C tot 15 °C (Ukkel: 14,3 °C). Het zeer zachte weer kende een vervolg op de 7e en de 8e, met op de 8e op veel plaatsen opnieuw maxima tot boven 20 °C (Ukkel: 21,6 °C). 
Tussen de 9e en de 11e was het wat minder warm maar op de 12e en 13e kregen we opnieuw warme dagen: op de 12e werd aan de noordelijke flank van een hogedrukgebied over Frankrijk zachtere lucht aangevoerd. Aanvankelijk was er nog veel bewolking, maar in de loop van de dag kwamen er opklaringen en stegen de temperaturen al tot boven 20 °C. De 13e bracht veel zon, met wat hoge bewolking en maxima tot 23 °C à 24 °C (Ukkel: 23,7 °C, Sint-Katelijne-Waver: 24,2 °C). 
In de eerste helft van april steeg de temperatuur in Ukkel op 4 dagen tot boven 20 °C (ter vergelijking: vorig jaar moesten we tot 4 mei wachten op de eerste warme dag (Max >= 20 °C)). 

11 april: brede opklaringen in Baugnez (Malmédy)
Foto: Alexis Papapanayotou

Een verzwakte storing zorgde op de 14e vooral voor wolkenvelden maar af en toe was er wat zon. De temperaturen kwamen op een wat lager niveau uit met maxima tot 15 °C à 16 °C.
In de loop van de 15e markeerde een actieve buienlijn (verbonden aan een lagedrukgebied dat via de Noordzee richting Oostzee trok) de overgang naar een koele en wisselvallige periode.
De buien gingen gepaard met hagel, lokaal onweer en rukwinden tot 80 - 90 km/h op een aantal plaatsen. Tijdens en vlak na de doortocht van de buienlijn daalden de temperaturen plots met meerdere graden. zo was het om 15 uur in Ukkel 10 °C en een uur later nog 5,4 °C. Diezelfde temperatuurdaling zagen we overal, aan het einde van de namiddag - toen de buienlijn ook het oosten van het land aandeed - daalde de temperatuur in Mont Rigi (Waimes - Hoge Venen) van 8 °C om 15 uur naar 0,3 °C om 19 uur. In de Hoge Venen ging de neerslag snel over in sneeuw die voor een dun sneeuwlaagje zorgde. Hiermee waren we in onstabiele maritiem-polaire lucht terechtgekomen waarin de dagen nadien talrijke voorjaarsbuien tot ontwikkeling kwamen (ook in de hoogte werd het aanzienlijk kouder met op het 500 hPa niveau - op > 5 km hoogte - temperaturen die tot onder -30 °C daalden, wat mede de onstabiliteit in de hand werkt). Op de 16e en de 17e bleven de luchttemperaturen onder 10 °C met in Ukkel maxima van respectievelijk 9,6 °C en 8,8 °C, in de Hoge Venen was dat zo'n 4 °C op beide dagen. De koele periode bleef een tiental dagen aanhouden met temperaturen die in Laag- en Midden-België 10 °C à 11 °C bereikten op een aantal dagen (soms iets meer) maar op een paar data was dit te hoog gegrepen: op de 20e en de 24e was het maximum in Ukkel respectievelijk 9,1 °C en 8,9 °C.
Ook de nachten werden kouder met in de ochtend van de 18e bijvoorbeeld minima net boven het vriespunt. Doordat een hogedrukgebied aan het begin van de derde aprildecade dichterbij kwam, nam de wind af waardoor het nog wat sterker kon afkoelen: in de ochtend van de 22e kwam het tot lichte nachtvorst op veel plaatsen in de zuidelijke landshelft met minima van -4,8 °C in Elsenborn, -3,8 °C in Saint-Hubert en -3,6 °C in Mont Rigi. In de daaropvolgende nacht (22 op 23 april) - over het algemeen de koudste nacht van de maand - daalden de temperaturen in Laag- en Midden-België tot rond of onder het vriespunt: in Ukkel was het minimum positief met +1,1 °, in Melsbroek -0,1 °C, in Beitem -0,6 °C en in Kleine Brogel -1,5 °C. In Hoog-België was het kouder met een minimum van -5,8 °C in Elsenborn, op sommige plaatsen was dat nog lager. In een groot deel van het land was er nachtvorst aan de grond. 

Het absoluut minimum van de voorbije maand was in Ukkel +1,1 °C, nachtvorst deed zich dus niet voor op deze plaats in tegenstelling tot de voorbije jaren. In de koude aprilmaand van 2021 waren er zelfs 6 vriesdagen. Zie in de tabel hieronder het aantal vriesdagen en het absoluut minimum voor de aprilmaanden van de voorbije jaren in Ukkel. 

Aantal vriesdagen in Ukkel in april + absoluut minimum
Jaar	Vriesdagen	Minimum (°C)
2020	2	-1,3
2021	6	-2,2
2022	2	-2,9
2023	2	-0,9
2024	0	+1,1

 

De overgang van het warme weer in de eerste weken van april naar de relatieve koelte in een groot deel van de tweede maandhelft wordt geïllustreerd in onderstaande tabel. Bemerk het verschil in maximumtemperaturen gemeten op 13 april enerzijds en op 16 en 17 april anderzijds.

Maximale temperaturen in april 2024 (in °C) - Bron: KMI
Datum	Beitem	Ukkel	Kleine Brogel	Mont Rigi
6 april	21,5	24,1	25,4	20,3
13 april	22,8	23,7	24,7	21
16 april	11,1	9,6	10,1	4
17 april	9,8	8,8	9,2	3,8
24 april	8,9	8,9	9,4	4,2

Dergelijke temperatuurverschillen over een tijdspanne van enkele dagen zijn heel klassiek in de maand april. In Zuid-Europa kan het immers al erg warm zijn in deze periode van het jaar terwijl het in het noorden nog koud is. Een verandering van luchtmassa heeft dus als logisch gevolg dat de temperaturen als het ware kunnen 'kelderen'.
In het recente verleden kunnen we verwijzen naar de flinke temperatuurdaling begin april 2021: op 30 en 31 maart van dat jaar was het bijzonder warm met 23 °C tot 25 °C terwijl we het een week later moesten stellen met 5 °C tot 7 °C en voorjaarsbuien die gepaard gingen met sneeuw.

De koele periode eindigde op de 25e/26e. In de loop van de 27e diepte een depressie zich uit over de golf van Biskaje zodat over onze streken gevoelig zachtere lucht aangevoerd met op de 27e al maxima tot 16 °C à 17 °C. Tijdens de laatste dagen van de maand werd het nog warmer met op de 29e 18 °C tot 20 °C op de meeste plaatsen en op de laatste dag van de maand tot boven 20 °C in het centrum en oosten van het land: in Ukkel was het maximum op de 30e april 21,3 °C, in het oosten bereikte de temperatuur tot 22 °C à 23 °C. Het spreekt voor zich dat het ook 's nachts warmer werd en dat de nachtvorst in de laatste dagen van april (voorlopig) overal voorbij was. 

29 april: De laatste dagen van april werd het opnieuw erg zacht. Zonnige dag met wat hoge cirrusbewolking in Jemeppe-sur-Meuse
Foto: Bernard Radelet

De gemiddelde temperatuur over de eerste 15 dagen van april bedroeg te Ukkel 13,2 °C, voor de tweede helft was dit 8,6 °C. 
In totaal waren er 5 'warme' dagen (Max >= 20 °C): 4 in de warme eerste helft van de maand en op de valreep nog 1 om de maand af te sluiten.
Vorig jaar moesten we in Ukkel wachten tot 4 mei op de eerste warme dag. 

De voorjaarsbuien van de voorbije maand april brachten in de Hoge Venen ook neerslag (geheel of gedeeltelijk) onder de vorm van sneeuw op verschillende data tussen de 15e en de 25e: de maximale dikte van de sneeuwlaag werd bereikt in Mont Rigi op de 16e met 7 cm. Dit sneeuwdek is niet bijzonder midden april (opmerkelijk was wel dat het sneeuwde op 15 en 16 april terwijl het amper een paar dagen eerder - op de 13e - meer dan 20 °C werd in die streek). 
We moeten terugkeren naar 2016 om een grotere sneeuwdikte terug te vinden in de tweede helft van april: in dat jaar mat het KMI op de 28e 15 tot 20 cm in Mont Rigi, op 29 april 1985 zelfs 20 tot 25 cm. Veel verder terug in de tijd lag er op 25 april 1903 zo'n 40 cm in Hestreux (Hertogenwald) en tot 45 cm in de streek van Saint-Hubert.

 

20 april: sneeuw aan het weerstation van Mont Rigi (Waimes), in de Hoge Venen 
Foto: Alexis Papapanayotou

 Het neerslagtotaal van de maand april was hoger dan gemiddeld: in Ukkel viel 81,1 mm neerslag (ref. periode 1991-2010: 46,7 mm).
De neerslag viel verspreid over de maand en een lange stabiele periode zonder neerslag bleef uit. Op de 4e trok een actieve storing met lokaal intense buien doorheen het land, in Gosselies (Charleroi) viel daarbij 32,8 mm neerslag. Op de 8e ontstonden 's avonds aan het einde van een warme dag regen- en onweersbuien, in Middelkerke noteerde men 10 mm neerslag, in La Hestre 13,8 mm. Ook tijdens de koele periode vanaf half april leverden de typische voorjaarsbuien nogal wat neerslag op: in Mont Rigi werd op de 16e 36 mm neerslag gemeten. 

We merken op dat april de 7e opeenvolgende kalendermaand is waarin het neerslagtotaal boven het langjarig gemiddelde ligt.
De tabel hieronder geeft de neerslagtotalen weer tussen oktober vorig jaar en april dit jaar in Ukkel (bron: KMI). 

Maandelijkse neerslagtotalen te Ukkel in de periode oktober 2023 - april 2024 (in mm)
Maand	Neerslagtotaal	Ref. periode 1991-2020	% tov ref. periode 1991-2020
Oktober	87,2	67,8	128,6
November	132,2	76,2	173,5
December	102,2	87,4	116,9
Januari	82	75,5	108,6
Februari	126,5	65,1	194,3
Maart	79,2	59,3	133,6
April	81,1	46,7	173,7

Het neerslagtotaal over deze 7 opeenvolgende maanden was 690,5 mm in Ukkel terwijl het langjarig gemiddelde over die periode 478 mm bedraagt. 
Sinds het begin van de meetreeks in 1833 was dit voor Brussel-Ukkel het hoogste neerslagtotaal in de periode oktober - april. Op de tweede plaats komt oktober 1974 - april 1975 met 658,4 mm en op plaats 3 de periode oktober 2000 - april 2001 met 656,9 mm neerslag. Houden we rekening met alle kalendermaanden, dan was het hoogste neerslagtotaal over 7 opeenvolgende kalendermaanden 754,9 mm in de periode juni - december 1974. 

In de tabel hieronder vinden we de totale neerslaghoeveelheden over de voorbije 7 maanden op enkele andere plaatsen.

Totale neerslaghoeveelheid in de periode oktober 2023 - april 2024 (in mm)
Assebroek (Brugge)	881,3	Kapelle-op-den-Bos	693
Beerst (Diksmuide)	969,6	Buizingen (Halle)	712,8
Lichtervelde	786	Ransberg (Kortenaken)	560,2

  
Samengevat mogen we stellen dat april ons geen langdurig stabiel lenteweer bracht maar wel erg veel variatie wat heel typisch is voor deze overgangsmaand tussen 'winter' en 'zomer'. Na een aantal warme dagen aan het begin van de maand (soms was het bijna zomers) kregen we in de tweede helft van de maand koelte en geregeld buien (de winter keerde tijdelijk terug in de hoogste delen van het land). Aan het einde van de maand werd het terug zachter. Er waren enkele 'losse' zonnige dagen maar het weer was ook geregeld verstoord waardoor de maand wat somberder eindigde dan gemiddeld. De voorbije maand heeft nog maar eens aangetoond dat in april 'praktisch alles' mogelijk is! 

 10 april 2024: avondschemering in Neder-over-Heembeek
Foto: Maéline Mievis

 26 april 2024: het aanhoudend natte weer van de voorbije weken (en maanden) laat sporen na op akkers en in weides, zoals hier in Wetteren
Foto: Koen Vandenbussche