Maar welke zijn de meest laattijdige zomerse dagen die voorgekomen zijn in ons land in de verschillende weerstations ?
De tweede decade van oktober 2017 was echt zomers, zoals we zien op deze foto genomen in De Haan,
op 15 oktober 2017. Het is tijdens deze periode vorig jaar dat de meeste plaatsen in ons land hun meest
laattijdige zomerdag beleefden... behalve de kust en de hoogplateaus in de zuidelijke landshelft
Foto : Webcam De Haan
Over het algemeen komen de meest laattijdige zomerse dagen in ons land voor in de tweede decade van oktober. Op de hoogplateaus in de zuidelijke landshelft, vanaf 400 m à 500 m hoogte, komen de laatste zomerdagen voor in de derde decade van september, zelfs in de tweede septemberdecade (Saint-Hubert). Maar vanaf het ogenblik dat het station gesitueerd is in een vallei of 'depressie', zijn zomerdagen mogelijk in oktober, zo ook bijvoorbeeld in Elsenborn (Butgenbach), deze plaats ligt weliswaar op 570 meter hoogte, maar in een vallei.
In enkele situaties in het verleden kwamen er zeer laattijdige zomerse dagen voor. Dat was bijvoorbeeld het geval op 18 oktober 1921 toen een deel van het land nog temperaturen tot boven 25 °C kreeg. Volgens sommige bronnen was dit ook de meest laattijdige zomerse dag voor Ukkel. Na een recente homogenisatie van de gegevens gerealiseerd door het KMI, blijkt nu dat het maximum van 18 oktober 1921 onder 25 °C lag in Ukkel. Op die dag werd in Maastricht (Nederland) een maximum van 27,2 °C gemeten, waardoor we mogen aannemen dat in een deel van de Kempen en ook nog in een aantal andere regio's wel degelijk maxima van meer dan 25 °C zijn gehaald op 18 oktober 1921.
Helaas beschikken we over slechts weinig werkelijk uitgevoerde temperatuurwaarnemingen van de Belgische stations. Tot 1914 waren er heel wat gegevens beschikbaar, maar tijdens en net na de oorlog zijn er weinig meteorologische publicaties verschenen. BELSPO (Federaal Wetenschapsbeleid) is momenteel alle gearchiveerde gegevens aan het verzamelen in de kelders van het KMI (vaak nog met de hand geschreven gegevens) om de statistieken te kunnen vervolledigen (van 1880 tot heden). Hierover zullen de komende jaren ongetwijfeld publicaties verschijnen.
Een andere belangrijke datum in verband met oktoberwarmte is 27 oktober 1937. Het was 'zeer zeldzaam dat de temperatuur zo laat in oktober zo hoog opliep, vooral omdat de zonneschijnduur relatief weinig belangrijk was die dag (5 uur zon) en de wind vrij krachtig (6 m/s)' (Uittreksel uit het klimatologisch bulletin van 1937 van het KMI)
In Leopoldsburg in de Kempen werd het « maar » 23,9°C, maar de maxima van 25,2°C gemeten in Maastricht (Nederland) en van 24,4°C in Aken (Duitsland)doen vermoeden dat in ons land ook hier en daar wel 25 °C is bereikt, wat zeer uitzonderlijk is voor een derde oktoberdecade.
In 1947 en 1949 kwamen rond midden oktober zomerse dagen voor: het werd 26 °C in Denée-Maredsous (Anhée) op 13 oktober 1947 en 26 °C in Bièrset (Luik) op 16 oktober 1949.
Sinds 1950 vinden we de zeer late zomerse dagen bijna uitsluitend terug in 2001 en 2017, en lokaal in 1990 (behalve aan de kust en op de Hoogplateaus). Hieronder vermelden we voor een aantal plaatsen in het land de meest laattijdige zomerse dag (Max >= 25 °C) over de periode 1950 - heden.
Middelkerke : 4 oktober 1983 (25,7°C)
Koksijde : 4 oktober 1983 (26,0°C)
Duinkerke (FR) : 16 oktober 2017 (25,9°C)
Beitem : 16 oktober 2017 (25,3°C)
Kruishoutem : 16 oktober 2017 (25,2°C) en 16 oktober 2018 (26,0 °C)
Zelzate : 16 oktober 2017 (25,9°C)
Lille (FR) : 16 oktober 2017 (25,0°C)
Chièvres : 16 oktober 2018 (25,2°C)
La Hestre : 13 oktober 2001 (25,6°C) - geen gegevens beschikbaar voor 2018
Gosselies : 13 oktober 2001 (25,9°C)
Ukkel : 16 oktober 2017 (25,7°C) en 16 oktober 2018 (25,6 °C)
Zaventem : 16 oktober 2017 (25,0°C)
Bevekom : 16 oktober 2017 (25,1°C)
Sint-Katelijne-Waver : 16 oktober 2017 (25,9°C) en 16 oktober 2018 (25,1 °C)
Deurne : 16 oktober 2017 (26,0°C)
Stabroek : 16 oktober 2017 (25,6°C) en 16 oktober 2018 (25,2 °C)
Retie : 16 oktober 2017 (25,0°C) en 16 oktober 2018 (25,6 °C)
Schaffen : 16 oktober 2017 (25,6°C) en 16 oktober 2018 (25,7 °C)
Gorsem : 16 oktober 2017 (25,8°C) en 16 oktober 2018 (25,2 °C)
Koersel : 16 oktober 2017 (26,1°C) en 16 oktober 2018 (26,4 °C)
Kleine Brogel : 16 oktober 2017 (25,2°C) en 16 oktober 2018 (25,1 °C)
Maastricht (NL) : 16 oktober 2017 (25,5°C) en 16 oktober 2018 (25,1 °C)
Angleur : 18 oktober 2014 (25,1°C)
Bièrset : 13 oktober 2018 (25,0 °C)
Elsenborn : 2 oktober 2011 (25,1°C)
Mont-Rigi : 21 september 2003 (25,1°C)
Spa : 24 september 1983 (25,4°C)
Hastière : 16 oktober 2017 (25,0°C) en 16 oktober 2018 (25,0 °C)
Florennes : 2 oktober 2011 (25,0°C)
Dourbes : 16 oktober 2018 (25,1°C)
Saint-Hubert : 20 september 2003 (25,8°C)
Buzenol: 13 oktober 2018 (25,1 °C)
Aubange: 14 oktober 2018 (25,2 °C)
Luxemburg (LU) : 2 oktober 2011 (26,0°C)
Potentieel zouden er nog zomerdagen kunnen voorgekomen zijn iets later in het seizoen, maar dit is niet bevestigd door de officieel gepubliceerde waarnemingen. Op 21 en 22 oktober 2012, op 22 oktober 2013, op 26 oktober 2006 en op 30 oktober 2005 werden maxima gemeten van 24 °C en meer in het Belgisch temperatuurwaarnemingsnet. Op 22 oktober 2012 werd het in Couvin net niet zomers met 24,8 °C, terwijl Elsenborn en Hockay op diezelfde dag (ondanks de hoogteligging van deze stations) 24 °C haalden. Op 22 oktober 2013 miste Angleur (Luik) nipt een zomerse dag met een maximum van 24,8 °C. Op die dag was het vooral de Maasvallei die hoge maxima kon noteren met 24,2 °C in Luik-Monsin en 24 °C in Hastière.
We besluiten als volgt:
Bekijken we de officiële metingen, dan is het Angleur (Luik) waar de meest laattijdige zomerse dag in het land werd gemeten op 18 oktober 2014 (en merkwaardig genoeg werd daar geen 25 °C gehaald in oktober 2017). Een groot aantal stations beleefde de meest laattijdige zomerse dag op 16 oktober 2017, voor de overige stations was dat meestal 13 oktober 2001 of 12 oktober 1990. Voor de kuststreek en de hoogste delen van het land situeert de meest laattijdige zomerdag zich begin oktober of in september.
Potentieel, en op zeer lokale schaal, kan de meest laattijdige zomerdag zijn voorgekomen op 18 oktober 1921 (evenaring met 18 oktober 2014 in Angleur), of zelfs later op 21 oktober 2012, op 22 oktober 2012, op 22 oktober 2013, le 26 oktober 2006, le 27 oktober 1937 of op 30 oktober 2005.
En 2018 ?
Zonnige oktoberdag langs de Schelde in Oudenaarde
Foto : Koen Vandenbussche.
Uiteindelijk was het vooral op 16 oktober 2018 dat voor een aantal stations van het officiële meetnet het record van meest laattijdige zomerse dag werd verbeterd:
Kruishoutem: 26 °C
Chièvres: 25,2 °C
Ukkel: 25,6 °C
Retie: 25,6 °C
Schaffen: 25,7 °C
Koersel: 26,4 °C
Hastière: 25 °C
Er waren ook enkele stations waarvan de meest laattijdige zomerdag nu valt op 13 of 14 oktober:
Bièrset: 25 °C (13 oktober 2018)
Dourbes: 25,1 °C (13 oktober 2018)
Buzenol: 25,1 °C (14 oktober 2018)
Dank aan Robert Vilmos en Koen Vandenbussche voor hun bijdrage aan dit artikel.
