Flash 10 juni 14 : Onweer Pinksterweekeinde

 

De eerste vraag die systematisch terugkomt sinds de zware hagelbuien van het Pinksterweekeinde is de vraag of hagelbuien normaal zijn in onze streken in de zomer ? 
Hagelbuien komen iedere zomer wel ergens voor in ons land (op enkele of meerdere plaatsen): het volstaat om de weerbilans van de zomers van de voorbije jaren te raadplegen om hiervan overtuigd te geraken: juli 2013, juni 2012 en augustus 2006 zijn maar enkele voorbeelden van maanden waarin zich hagelbuien voordeden. 

Om hagel te krijgen in de zomer zijn er 2 elementen nodig: een goed ontwikkelde cumulonimbus (onweerswolk) waarin de convectie (stijgende luchtstromingen) zeer krachtig is. Het is ook belangrijk dat de top van de cumulonimbus zich hoog in de troposfeer bevindt. De verticale ontwikkeling van de cumulonimbus is beperkt tot de tropopauze (grens tussen de troposfeer en de daarboven liggende stratosfeer), daar is de onweerswolk dan verplicht om zich verder horizontaal te ontwikkelen, dit verklaart waarom de top van de cumulonimbus de vorm van een aambeeld krijgt. De hoogte van de tropopauze is lager in de winter en maximaal in de zomer waarin de hoogte meer dan 12 km kan bereiken op onze breedtegraad. Hoe hoger, hoe kouder in de troposfeer en temperaturen van -50 °C zijn niet uitzonderlijk in de top van een cumulonimbus: de waterdruppels worden ijs in het bovenste deel van de wolk. In deze zone zal de hagelsteen verschillende keren op en neer meegevoerd worden door de sterke opwaartse luchtstromingen in de wolk. Hij wordt tijdens dit proces ook steeds zwaarder, tot op het ogenblik dat de zwaartekracht groter wordt dan de kracht van de opwaartse luchtstroom: de hagelsteen valt dan naar beneden en komt op de bodem terecht.

 

Ditmaal was de convectie zeer sterk, nochtans lange tijd verlamd door een thermische inversie, die fungeerde als een deksel op een snelkookpan. Daar waar de convectie dat 'deksel' als het ware is kunnen gaan doorbreken, ontwikkelde zich zeer snel een 'supercel', een zeer krachtig onweer, niet zo frequent in onze streken maar ook niet zeldzaam. Het zijn deze onweders die tornado's kunnen doen ontstaan, wanneer nog andere voorwaarden vervuld zijn. 

 

We hebben 2 supercellen gehad in de avond van 7 juni, de eerste is over het westen van het land getrokken met vooral hagelschade in de buurt van Wingene. De tweede trof het noordwesten van de Brusselse agglomeratie en een deel van Vlaams-Brabant, ook hier vielen hagelstenen met belangrijke afmetingen die veel schade aanrichtten, vooral aan auto's, bovendien trok deze tweede supercel over een dichtbevolkt gebied. De gevolgen van het onweer kwamen ook snel in de media omdat het onweer onder andere over het Heizelstadion trok waar op dat ogenblik een voorbereidingsmatch voor het WK in Brazilië plaatsvond (België-Tunesië), de match is door het fel onweer met hagel gedurende drie kwartier stilgelegd.  

 

Kortom: een spectaculair en opmerkelijk onweer, maar niet uitzonderlijk voor onze streken in de zomerperiode. 

De onstabiliteit in onze streken was bijzonder groot tijdens het Pinksterweekeinde. Op de onderstaande kaart, die de beschikbare potentiële energie weergeeft voor convectief onweer, merken we dat België zich in de zone met het maximum van de kleurenschaal bevond. Een potentieel explosieve situatie... 

 

 

Naast deze voldoende hoge potentiële energie, was er ook een hoge luchtvochtigheid (andere noodzakelijke factor); verschillende elementen waren aanwezig tijdens het Pinksterweekeinde hetzij thermisch (de grote warmte die de convectie in de hand heeft gewerkt) hetzij dynamisch (passage van fronten) en kunnen het ontstaan van de onweders van formaat met belangrijke hagelval verklaren alsook hun diversiteit (supercel, Multi-supercel, MCS (Mesoscale Convective System)). De soms vrij lange duur van de onweders is te verklaren door de onweders van het type MCS, het gaat hier om een uitgebreid complex dat bestaat uit verschillende onweerscellen, altijd zeer spectaculair op de satellietbeelden (een MCS heeft vanuit de satelliet gezien een ovaalvorm), zoals we kunnen vaststellen op een beeld genomen op 9 juni in de avond.

 

2. Het tweede type komt zelden voor, Asperatus undulatus is een wolk gevormd door 2 verschillende luchtsoorten met verschillende temperatuur die echter niet gemengd worden.
Bewijs van de zeldzaamheid van het voorkomen van dit type wolk is dat het type slechts in 2009 werd opgenomen in de internationale onweersatlas van de WMO.
Deze wolken zijn zo spectaculair dat ze voor ongerustheid zorgden bij verschillende getuigen tijdens de onweders van het afgelopen Pinksterweekeinde !