Sneeuw december 2010

De maand december 2010 was bijzonder sneeuwrijk in ons land. In Ukkel waren er 23 sneeuwdagen (ref. periode 1981-2010: 4 dagen) en dat aantal was hier nooit hoger in een decembermaand sinds tenminste 1901. 

Het vorig record bedraagt 15 sneeuwdagen en dateert uit 1950. Het aantal sneeuwdagen in een decembermaand varieert nu dus tussen 0 en 23. Beschouwen we het aantal sneeuwdagen in de maanden november en december samen, dan komen we voor 2010 uit op 29 (6 in november, 23 in december), ook dit aantal was nooit hoger, de vorige records voor het duo november-december dateren uit 1919 (11 + 5 sneeuwdagen), 1923 (3 + 13 sneeuwdagen) en 1925 (7 + 9 sneeuwdagen). December leverde een belangrijke bijdrage tot het totaal aantal sneeuwdagen van 2010. Doordat ook de maanden januari en februari 2010 al redelijk sneeuwrijk waren, kwam het totaal aantal sneeuwdagen voor 2010 uit op 55, dit is het hoogste aantal sinds tenminste 1901, in 1906 bedroeg het jaaraantal 49.

Een paar keer kregen we in december 2010 te maken met belangrijke sneeuwval, dit was onder andere zo in de nacht van 23 op 24 december zodat er in de ochtend van de 24e te Ukkel 20 cm sneeuw lag (er lag al 10 cm sneeuw op de 23e om 8 uur). In Buizingen (Halle) lag op de 23e 's avonds 9 cm en op de 24e 's ochtends 22 cm, in Lembeek (Halle) lag op de 24e ook 20 tot 21 cm sneeuw. De sneeuwval hield verband met een storing die de grens markeerde tussen vochtige en gevoelig zachtere lucht ten zuiden van ons land en de continentale lucht in het noorden. In het zuiden van het land werd met een zuidwestelijke stroming zachte lucht aangevoerd en viel een groot deel van de neerslag als (aanvriezende) regen, ook op de Ardense hoogten; in het noordwesten van het land viel minder neerslag. 
Ook eerder in de maand december viel geregeld sneeuw in het centrum van het land, zodat er in totaal slechts 4 dagen waren zonder enig sneeuwspoor te Ukkel: van de 11e tot de 13e en op de 16e. Op 27 van de 31 decemberdagen lag er 's ochtends dus wel sneeuw te Ukkel, en dat aantal dagen was nooit zo hoog sinds het begin van de regelmatige metingen van het sneeuwdek om 8 uur 's ochtends in 1889, in december 1950 lag er 's morgens sneeuw te Ukkel op 26 dagen, in december 1925 op 23 dagen.
Doordat de maximale temperaturen vanaf de 26e licht positief werden, maar de minima nog wel regelmatig licht negatief bleven, begon het sneeuwdek lichtjes af te smelten. De dooi ging echter geleidelijk, op 5 januari lag er in het Zoniënwoudbos bijvoorbeeld nog vrijwel een gesloten sneeuwdek. Belangrijk zachtere lucht bereikte ons op de 6e/7e januari. De maxima stegen in Brabant en Brussel tot boven 10 °C, op de 8e en 9e verdwenen dan ook de laatste sneeuwresten. 

Typische holle weg in de winter (tussen Alsemberg en Dworp, deelgemeenten van
Beersel, in Vlaams-Brabant)
Foto : Willem Gies

Om een sneeuwdikte van 20 cm terug te vinden in het verleden, moeten we terugkeren naar 26 november 2005, toen lag er 's morgens 21 cm sneeuw in Ukkel, daarvoor was het geleden van december 1998, op 6 en 7 december van dat jaar lag er 20 cm sneeuw, de dikste sneeuwlaag van de jaren '90. Keren we nog verder terug in de tijd, dan moeten we al naar januari 1985 (zie tabel hieronder). Bovenstaande geldt niet noodzakelijk voor de ganse regio rond Brussel. Immers, in Buizingen (Halle) lag in 1998 en in 2005 wat minder sneeuw dan in Ukkel: op 6 en 7 december 1998 lag daar 15 cm, op 26 november 2005 12 cm. Het sneeuwdek van 22 cm gemeten in december 2010 in Buizingen is dus toch - puur statistisch gezien - iets opmerkelijker dan dit gemeten in Ukkel. Wellicht moeten we voor Buizingen terugkeren naar het midden van de jaren '80 om een dergelijke sneeuwdikte terug te vinden.  

De sneeuwsituaties van begin december 1998 en eind november 2005 lijken misschien bijzonder gezien deze zich nogal vroeg in het seizoen voordeden - nog enkele weken zelfs voor de aanvang van de astronomische winter - maar ze zijn dit allerminst. Sneeuw in de tweede helft van november en begin december komt relatief vaak voor in het centrum van het land, trouwens het record van de sneeuwdikte te Ukkel werd tweemaal gevestigd eind november: op 29 en 30 november 1925 lag er 34 cm sneeuw te Ukkel, op 28 november 1973 33 cm.

De statistieken 1941-2010 van vroege sneeuwval vóór 10 december en minstens 5 cm sneeuw in Brussel-Ukkel leren ons bovendien het volgende: we vinden 7 tijdvakken met vroege sneeuwval: op 30/10/1941 lag er 5 cm sneeuw, van 29/11 tot 1/12/1969 lag er 7 tot 9 cm sneeuw, van 26/11 tot 4/12/1973 viel er flink wat sneeuw (te Ukkel lag op 29/11/1973 zelfs 34 cm sneeuw zoals reeds vermeld), ook in de eerste decade van december 1980 lag er meestal sneeuw met 9 cm sneeuw op de 7e, op 1 december 1993 tenslotte lag er 8 cm sneeuw. De 2 overige periodes met vroege sneeuwval werden hoger reeds vermeld. Na de sneeuwval van november en december 1973 - 9 opeenvolgende dagen lang een flink sneeuwdek met gedurende 6 opeenvolgende dagen minstens 20 cm - viel er geen sneeuw van betekenis meer in die winter. Na de zeer vroege, maar slechts één dag durende sneeuwval in oktober 1941 volgden nog 46 dagen met 5 cm of meer, waarvan 38 dagen op rij van 08/01 tot 13/02/1942 met 15 cm op 05/02/1942. Sneeuwval vroeg in het seizoen is dus geen indicatie voor het verdere verloop van de winter. 

In de reeks metingen van de sneeuwdikte om 8 uur te Ukkel, gestart in 1889, was het op 24 december 2010 de 26ste keer dat men 20 cm of meer observeerde. In 1925 hadden we 9 dagen met een sneeuwdikte hoger dan 20 cm, in 1973 6 dagen, in 1968 3 dagen, in 1985 en in 1998 2 dagen en in 1901, 1902 en 2005 1 dag. Het is de negende periode sinds 1889 dat men minstens op 1 ochtend 20 cm sneeuw observeert (zie ook tabel onderaan). 

Ondanks de opwarming van de aarde, die zich in ons land vooral manifesteert sinds het einde van de jaren '80 (de zogenaamde 'temperatuursprong') merken we dat de frequentie van sneeuwval van betekenis voorlopig niet afneemt, er is geen significante dalende tendens voor de jaarlijkse maximale dikte van de sneeuwlaag merkbaar. Van de in totaal 9 episodes met een sneeuwdek van minstens 20 cm te Ukkel doen er zich bovendien 3 voor na 1988 (in 1998, 2005 en 2010). 
Zéér vroege sneeuwval en late sneeuwval zijn ook nog steeds mogelijk in het centrum van het land: zo sneeuwde het te Ukkel op 24 oktober 2003 (ook al ontstond er geen sneeuwdek), het sneeuwde tevens in de derde decade van maart 2008, met een sneeuwdikte van 12 cm op de 25e: een dergelijke sneeuwdikte zo laat in de maand maart  was te Ukkel niet eerder voorgekomen (sinds het begin van de metingen voor deze parameter in 1889).

25 december: 's ochtends ligt er 28 cm sneeuw in Floriffoux (Floreffe), in de
provincie Namen. De dag ervoor mat men hier zelfs 33 cm sneeuw
Foto : Sébastien Verachtert

Wat wel merkwaardig was in 2010, was dat de belangrijke sneeuwval zich net vóór 25 december voordeed. Immers, meestal eindigt een winterse periode in december net voor de Kerstperiode, in 2010 was dat dus niet het geval. Zoals reeds vermeld lag er op de 24e 20 cm in het klimatologisch park van het KMI, op de 25e was dit 16 cm. Het was geleden van 1964 dat wij nog een dergelijke hoeveelheid sneeuw konden waarnemen in Ukkel op 25 december, in 1964 lag er 17 cm op Kerstdag. 

24 december: de sneeuwlaag bereikt meer dan 20 cm in Neder-over-Heembeek
Ook in Brussel-stad lag er dus flink wat sneeuw

Dagen met 's ochtends om 8 uur een sneeuwdek >= 20 cm te Brussel-Ukkel sinds 1889
(bron: KMI)