Herfst 2013

De herfst van 2013 was te Ukkel normaal op vlak van temperaturen, neerslag en zonneschijnduur.

1.    De temperatuur

De gemiddelde luchttemperatuur van de afgelopen herfst bedroeg te Ukkel 11,3 °C (ref. periode 1981-2010: 10,9 °C). September en november verliepen thermisch normaal, oktober was een zeer milde maand.

Het begin van de herfst verliep zonnig en warm, op 4 en 5 september bevond zich een anticycloon ten oosten van onze streken, zeer warme lucht werd over ons land aangevoerd, de temperaturen op het 850 hPa-niveau bereikten ruim 15 °C, wat zich aan de grond vertaalde in maxima van meer dan 30 °C op vele plaatsen op de 5e. In de nacht van 4 op 5 september bleef het zeer zacht, het minimum in Ukkel daalde niet onder 17,1 °C. Ook op 6 september was het nog zeer warm, vooral in het oosten en zuiden van het land aangezien de warme lucht zich nog over het oosten van het land bevond, daar werden lokaal nog maxima bereikt van dicht bij 30 °C. De dagen nadien werd de tropische lucht verdreven en werd het geleidelijk aan koeler: op de 5e werd in Ukkel 31,6 °C gemeten, op de 10e nog amper 14,7 °C, een verschil van zo'n 17 °C op slechts 5 dagen. In de tweede decade bleef het relatief fris weer voor de tijd van het jaar aanhouden met steeds maxima in het binnenland (ruim) onder 20 °C, op de 17e en 18e werd het amper 13,9 °C in Ukkel, in de hoogste delen van het land bleven we soms net beneden 10 °C (op de 17e maxima in Elsenborn en Saint-Hubert van respectievelijk 9,3 °C en 9,8 °C). Ook 's nachts werd het al eens frisser: in de nacht van 16 op 17 september daalden de temperaturen in een polaire luchtsoort tot waarden rond 6 °C à 7 °C in Laag- en Midden-België (Ukkel 7,0 °C) en beneden 5 °C in de Ardennen (Mont Rigi: 2,9 °C).  
In de laatste 10 dagen van september kwamen de temperaturen opnieuw iets hoger uit, ze lagen meestal in de buurt van het langjarig gemiddelde. Aan het einde van de maand daalden de temperaturen 's nachts in de Hoge Venen wel al eens tot dicht bij het vriespunt (Elsenborn: 0,1 °C op de 27e).  
De combinatie van een warm begin en een vrij frisse tweede decade hebben geresulteerd in een thermisch perfect normale septembermaand met een gemiddelde temperatuur van 14,8 °C (ref. periode 1981-2010: 14,9 °C).
Oktober was een zeer zachte maand: enkel tussen de 10e en 15e lagen de temperaturen onder het gemiddelde, op de 13e was het maximum in Ukkel 9,2 °C en in Mont Rigi 5,1 °C.
De maand startte erg zacht met op 3 en 4 oktober maxima tot lokaal 22 °C à 23 °C. Ook de tweede helft van de maand was erg mild: de warmste dag in Ukkel was 22 oktober met 22,7 °C, een zeer hoge waarde in de laatste 10 dagen van oktober, zij het dat het hier dag op dag een jaar eerder 24,5 °C werd. In Angleur haalde het maximum op 22 oktober 2013 24,8 °C, in Hastière 24,0 °C. Temperaturen van ruim 20 °C zijn de laatste jaren wel meer voorgekomen in de laatste dagen van oktober, zo werd het op 29 en 30 oktober 2005 bijvoorbeeld 22 °C en 22,6 °C. 
De gemiddelde temperatuur van de laatste oktoberdecade was te Ukkel met 13,7 °C uitzonderlijk hoog (ref. periode 1981-2010: 9,9 °C). 
De gemiddelde temperatuur van de ganse maand oktober was met 12,8 °C abnormaal hoog (ref. periode 1981-2010: 11,1 °C), de maand komt hiermee op de zesde plaats in de reeks van warme oktobermaanden sinds 1833. Van de 5 oktobermaanden die nog warmer verliepen dan deze van dit jaar, vinden we er 4 terug in de laatste 20 jaar: oktober 1995 (13,7 °C), oktober 2001 (14,4 °C), oktober 2005 (14,1 °C) en oktober 2006 (14,2 °C). Daarnaast was oktober ook nog zeer warm in 1921 met gemiddeld 14 °C. 
November kende een vrijwel normaal temperatuurverloop, de temperaturen lagen praktisch steeds in de buurt van de normaalwaarden: het was nog zacht aan het begin van de maand, in de tweede maandhelft was het iets frisser. 16 november was vooral in de noordelijke landshelft een erg kille dag omdat mist en bewolking hardnekkig waren (veel vocht in de onderste luchtlagen): zo bereikte het maximum in Kleine Brogel en Gorsem slechts 2 °C en 2,4 °C, in de zuidelijke helft van het land waren er opklaringen zodat het op de Hoge Venen bijvoorbeeld 7 °C werd. 
De gemiddelde temperatuur bedroeg te Ukkel 6,4 °C en lag hiermee zeer dicht bij de normaalwaarde van 6,8 °C.

 24 september 2013: een zonnige najaarsdag met maxima tussen 20 °C en 23 °C
Foto genomen vanop de Lievebrug in het centrum van Gent
Foto: Koen Vandenbussche

2.    Aantal zomerdagen, aantal vriesdagen

Te Ukkel waren er 3 zomerse dagen (Max >= 25 °C) (ref. periode 1981-2010: 2,1 dagen). Zij deden zich voor op 3, 4 en 5 september met maxima van respectievelijk 25,2 °C; 27,8 °C en 31,6 °C. Het maximum van 31,6 °C gemeten op 5 september was opmerkelijk, het was de tweede hoogste temperatuur gemeten in een septembermaand in Ukkel sinds 1901, nog warmer was het op 4 september 1929 met 33,0 °C. Hittedagen komen relatief weinig voor in de maand september, het was van 1973 geleden dat in Ukkel nog minstens 30 °C werd bereikt in september. Wel zijn er de laatste 40 jaar een aantal septemberdagen geweest met maxima dicht bij de tropische grens van 30 °C, vorig jaar nog werd het in Ukkel 29,1 °C op 9 september, en op 3 september 2011 bereikte het maximum 29,7 °C.     
5 september was dit jaar een hittedag in een groot deel van het land en de temperaturen stegen tot opmerkelijk hoge waarden, zelfs aan de kust : in Middelkerke werd het 31,7 °C, in Tienen 32,6 °C, in Lichtervelde 32,7 °C, in Ransberg (Kortenaken) 33,3 °C en in Kleine Brogel 33,4 °C. In de Hoge Ardennen en de Hoge Venen bleven de temperaturen onder 30 °C met 26,6 °C in Saint-Hubert en Mont Rigi en 28,1 °C in Elsenborn. Op 6 september werd het nog precies 30 °C in Kleine Brogel, daar waren er dus 2 hittedagen, in de rest van het land op veel plaatsen één hittedag.

Te Ukkel was er deze herfst geen enkele vriesdag (ref. periode 1981-2010: 5,2 dagen). Het gebeurt nog wel dat dit seizoen vorstloos verloopt in Ukkel, voor het laatst was dit zo in 2006.
De laagste temperatuur van de afgelopen herfst was er +0,4 °C en werd gemeten in de avond van 20 november tijdens sneeuwbuien (officieel was dit het minimum van 21 november zoals vermeld in de tabel hieronder aangezien de waarnemingsperiode loopt van 20 november 8 uur tot 21 november 8 uur).  
Op een aantal andere plaatsen in Laag- en Midden-België kwam het in de herfst wel tot lichte nachtvorst, vooral in de Kempen en de Ardennen maar lokaal ook elders. Zo haalde het minimum in Lichtervelde -0,2 °C op 22 november. In Koersel bereikte het minimum op 21 en 22 november respectievelijk -1,3 °C en -2,1 °C, maar daar vroor het ook al op 11 november met een minimum van -1,2 °C. In de zuidelijke landshelft kregen we de eerste nachtvorst op een aantal plaatsen in de maand oktober met minima op de laatste dag van de maand van -1,8 °C in Buzenol en -1,0 °C in Gouvy en Aubange.
Eén keer deze herfst kwam het tot matige nachtvorst in de Hoge Venen: in de nacht van 25 op 26 november haalden de minima -5,5 °C en -6,0 °C in respectievelijk Mont Rigi en Elsenborn.

 Aantal zomerdagen (Max >= 25 °C) en aantal vriesdagen (Min < 0 °C), absoluut minimum van de herfst, datum absoluut minimum

3.    De neerslag

Te Ukkel viel in de afgelopen herfst in totaal 238,2 mm neerslag (ref. periode 1981-2010: 219,9 mm).
September was met 58,1 mm iets droger dan gemiddeld (ref. periode 1981-2010: 68,9 mm), oktober was perfect normaal maar november was met 102,6 mm abnormaal nat te Ukkel (ref. periode 1981-2010: 76,4 mm).  
In september viel het grootste deel van de neerslag tussen 9 en 19 september, deze 11 opeenvolgende dagen waren goed voor 55,7 mm in Ukkel. In het noordwesten van het land viel meer neerslag in deze periode, in Moerbeke-Waas was dat 157,3 mm; op 9 en 10 september viel daar respectievelijk 38,2 mm en 54,1 mm, hetzij 92,3 mm binnen 48 uur.
Ook in de maand oktober viel een vrij belangrijk deel van de neerslag in de tweede decade (zie ook tabel hieronder). Van 10 tot en met 14 oktober viel in Ukkel 35,6 mm, ook ditmaal was het in het westen en noordwesten een stuk natter. De 10e was een zeer wisselvallige dag met (onweers)buien, de meeste neerslag viel in de westelijke landshelft: in Lichtervelde werd op die dag 43,6 mm neerslag gemeten, in Beitem 51,3 mm, in Koksijde 54,0 mm, in Passendale 59,3 mm en in Moere (Gistel) zelfs 64,4 mm. Op de 13e zorgde een storing voor langdurige regenval, opnieuw voornamelijk in het westen/noordwesten van het land met hoeveelheden van 38,0 mm in Koksijde, 35,5 mm in Essen en 34,0 mm in Eeklo, in het zuiden en oosten van het land viel praktisch geen neerslag tot hooguit enkele millimeter.
Deze zeer natte dagen in het westen van het land liggen aan de basis van de hoge maandtotalen voor de neerslag in deze streken. Terwijl het neerslagtotaal voor Ukkel perfect normaal was (77,5 mm tegenover een langjarig gemiddelde van 74,5 mm), bereikte men in het westen van het land op veel plaatsen totalen die een stuk boven 100 mm uitkwamen (zie ook tabel: 'neerslaghoeveelheden gedurende de herfst').
November was nat in het hele land: te Ukkel bereikte het neerslagtotaal 102,6 mm, het grootste deel van de neerslag viel echter wel in de eerste decade. Gedurende de eerste 10 novemberdagen werd ons weer beïnvloed door maritieme luchtstromingen verbonden aan een depressie in de buurt van Ijsland, van Groot-Brittannië of boven de Noordzee. Er viel geregeld regen zodat de eerste decade van november in Ukkel met 79,8 mm neerslag uitzonderlijk nat werd (ref. periode 1981-2010: 22,8 mm). Vanaf het midden van de maand kwam het weer geleidelijk aan overwegend onder hogedrukinvloed. De hoeveelheden neerslag waren minder belangrijk, in de laatste decade kregen we meestal aanvoer van vochtige lucht aan de oostelijke flank van een hogedrukgebied gepositioneerd ten westen van de Britse Eilanden, af en toe viel er wat regen maar de hoeveelheden waren klein, zo gaf de laatste decade in Ukkel slechts 5 mm neerslag.

In de ochtend van 5 november werd in ons land de eerste sneeuw waargenomen, in de buurt van Botrange en Mont Rigi. Er ontstond heel tijdelijk een zeer dun sneeuwdek. In het land waren er in totaal 12 dagen waarop de neerslag geheel of gedeeltelijk vergezeld was van sneeuw: 5, 10, 12, 15, 19, 20, 21, 22, 24, 26, 27 en 30 november. Er waren 10 dagen met sneeuw op de bodem: de 10e, van de 20e tot de 27e en de 30e.
In de avond van 20 november zorgde een neerslagzone naast regen ook voor smeltende sneeuw en zelfs hier en daar tijdelijk wat sneeuw in Laag- en Midden-België, in de ochtend van 21 november lag hier en daar nog wat sneeuw op de bodem, onder andere in het klimatologisch park in Ukkel werden sneeuwresten waargenomen. In het zuidelijk landsgedeelte kwam er in bepaalde streken sneeuw van betekenis. De dikste sneeuwlaag werd niet gemeten op de Hoge Venen maar wel in Neufchâteau in de ochtend van 21 november met 15 cm. 

In onderstaande tabel vinden we voor Ukkel de neerslaghoeveelheid per decade : 

 Neerslaghoeveelheid per decade te Ukkel (in l/m²)

In de volgende tabel vinden we voor enkele plaatsen in het land het neerslagtotaal per herfstmaand terug alsook het totaal voor de hele herfst. We stellen vast dat er vrij belangrijke regionale verschillen waren in de neerslag, vooral de hoge maandtotalen in de westelijke landshelft vallen op (het aantal stations vermeld in de tabel is uiteraard zeer beperkt, toch is het zo dat het westen algemeen een stuk natter was, vooral dan de maanden oktober en november).

Neerslaghoeveelheden gedurende de herfst (in l/m²)

Het aantal neerslagdagen in de herfst bedroeg 54 te Ukkel (gemiddeld: 51), in september regende het op 13 dagen, in oktober op 19 en in november op 22 dagen. De eerste 6 dagen van de herfst viel geen neerslag, van 20 september tot en met 7 oktober (18 opeenvolgende dagen) viel slechts 4,9 mm te Ukkel.
De natste periode van het seizoen in het centrum van het land met iedere dag neerslag kregen we van 1 tot 12 november; ook van 8 tot en met 17 oktober bleef het geen enkele dag droog te Ukkel, een derde wisselvallige periode kunnen we situeren rond het midden van de maand september met iedere dag neerslag van 7 tot en met 19 september (op één dag na). 

4.    Zonneschijnduur

Samengevat onthouden we van de voorbije herfst de zeer warme periode met een tropische dag aan het begin van de maand september, het nat najaar in het westen van het land en de zeer sombere maand november.

 {jumi [staticfiles/climatology/comp_season_nl.php][2013][AUT][70][130]}

September 2013 :

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2013][09]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2013][09]}

Zie ook : Waarnemingen september 2013

Oktober 2013 :

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2013][10]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2013][10]}

Zie ook : Waarnemingen oktober 2013

November 2012 :

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2013][11]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2013][11]}

Zie ook : Waarnemingen november 2013

Met de medewerking van Koen Vandenbussche.