Winter 2013

De winter van 2013 was in Ukkel abnormaal nat, zeer abnormaal somber en normaal op thermisch vlak.

1. De temperatuur

De gemiddelde wintertemperatuur bedroeg te Ukkel 2,9 °C (normaal: 3,6 °C). Koude tijdvakken werden afgewisseld met zachte tot soms zeer zachte periodes. De maand december als geheel was de zachtste van de 3 wintermaanden, januari en februari verliepen kouder dan gemiddeld, de koudste wintermaand was februari.

December was een zachte maand: de gemiddelde temperatuur bedroeg te Ukkel 5,1 °C; wel waren er relatief grote thermische verschillen tussen het begin en het einde van de maand. Het gemiddelde van de eerste decade bedroeg 2,0 °C, terwijl de laatste decade juist zeer zacht verliep met een zeer uitzonderlijk hoog gemiddelde van 8,8 °C (ref. periode 1981-2010: 3,6 °C) (zie tabel 1). De laatste 11 dagen van december waren nooit eerder zo warm, het vorig record dateert uit 2002 met 8,7 °C. Tussen 22 en 24 december bevonden wij in ons in zeer zachte lucht met in Laag- en Midden-België waarden van 12 °C tot zelfs 14 °C (op 22 december maximum van 14,0 °C in Stabroek en 13,9 °C in Tienen).
Gedurende de eerste decade van januari bleef het zachte weer aanhouden, nadien werd het gevoelig kouder.

Tussen 11 en 27 januari kregen wij een koudegolf: tussen een hogedrukgebied dat zich uitstrekte van Skandinavië naar Rusland en depressies ten zuiden van onze streken werd koude continentale lucht aangevoerd.
In het centrum van het land werden geen bijzonder lage temperaturen gemeten. Het gemiddelde over de tweede decade bedroeg te Ukkel -2,6 °C (ref. periode 1981-2010: 3,6 °C) en dit was meteen de koudste winterdecade van het afgelopen seizoen (ter info: de eerste decade van februari 2012 was met een gemiddelde van -6,2 °C een stuk kouder). We merken ook het verschil op in gemiddelde temperatuur tussen de laatste 11 dagen van december en de tweede decade van januari, dit bedraagt maar liefst 11,4 °C (zie tabel 1).
De laagste temperaturen werden meestal in de westelijke landshelft gemeten tijden de koude januariperiode: zo bereikte het minimum op 25 januari -13,9 °C in Kruishoutem en -12,9 °C in Beitem. In het automatisch weerstation van Melle was het minimum -14,7 °C gemeten op 25 januari. Zelfs aan de kust vroor het enkele keren streng. In Middelkerke bedroeg het minimum op 25 januari -11,5 °C , maar aan het einde van de ochtend daalde de temperatuur nog verder, om 9 uur was het er -12,5 °C.
Er zijn verschillende factoren die kunnen verklaren waarom de laagste minima gedurende deze winterse periode meestal in het westen van het land werden gemeten. Een paar keer deden zich daar brede opklaringen voor terwijl er meer naar het oosten meer bewolking aanwezig was, bovendien was de sneeuwlaag relatief belangrijk in het westen. Tenslotte lagen de temperaturen op het 850 hPa-niveau in de noordelijke landshelft soms iets lager dan in de zuidoostelijke landshelft. Voor het oosten en het centrum van het land was de koude periode niet heel bijzonder, voor het westen was deze opmerkelijker.

Op 26 en 27 januari bereikte zachtere lucht onze streken en viel de dooi in, naar eind januari toe werd het alleen maar zachter, op 29 en 30 januari was het bijzonder mild. Op 30 januari in de vroege ochtend werd in de brede warme sector van een depressie in Ukkel zelfs 13,9 °C bereikt, een bijzonder hoge waarde voor eind januari (op het 850 hPa niveau lagen de temperaturen op dat ogenblik rond +5 °C). In Tienen en Sint-Katelijne-Waver werd 14 °C gehaald, in Angleur (Luik) zelfs 14,6 °C. Op slechts enkele dagen tijd kregen we dus een belangrijke temperatuurstijging: op een aantal plaatsen vroor het nog streng in de ochtend van 25 januari, terwijl de temperaturen er 5 dagen later op hetzelfde tijdstip ruim boven 10 °C lagen.
Ondanks de koude periode gedurende een deel van de maand januari was de gemiddelde temperatuur te Ukkel met 2,1 °C nog normaal, dit kan verklaard worden door de zachte periodes aan het begin en het einde van de maand. De maand februari was met een gemiddelde van 1,4 °C nog wat kouder dan januari, niet door de komst van een nieuwe koudegolf maar omdat het een lange periode vrij koud was. In februari werd in Ukkel bijvoorbeeld geen enkele keer 10 °C gehaald, terwijl we in januari wel 3 keer minstens 10 °C haalden.

Begin februari was het relatief zacht, maar nadien lagen de temperaturen meestal onder het langjarig gemiddelde zonder dat er bijzonder lage waarden werden opgetekend. Na een kort iets zachter intermezzo rond het midden van de maand werd vanaf 19 februari langs de zuidelijke flank van een hogedrukgebied over Skandinavië koudere landlucht aangevoerd. Doordat er in die stroming ook restanten van storingen mee werden gevoerd die aanleiding gaven tot veel bewolking, bleven de dagtemperaturen ook erg laag, met zelfs nog 2 opeenvolgende winterse dagen in Ukkel op 22 en 23 februari.

Tabel 1 : gemiddelde temperatuur per decade te Ukkel (in °C)

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
December	2,0	4,2	8,8
Januari	6,6	-2,6	2,2
Februari	2,7	1,3	-0,2

 

2 Aantal vries- en winterdagen

Het aantal vriesdagen (Min < 0 °C) tijdens de afgelopen winter bedroeg te Ukkel 42 (ref. periode 1981-2010: 33,2 dagen) en lag hiermee normaal hoog : in december waren er 10 vriesdagen, in januari en februari telkens 16.
Van de in totaal 42 vriesdagen waren er 34 met lichte vorst en 8 met matige vorst (Min < -5 °C), maar het vroor geen enkele keer streng in Ukkel (Min < -10 °C).

Een eerste vorstperiode kregen wij al onmiddellijk aan het begin van het seizoen, in de eerste helft van december. De laagste temperatuur bereikte in Ukkel -4,5 °C op 14 december, op de Hoge Venen in Elsenborn haalde het minimum -14,2 °C op 13 december.
Van half december tot na 10 januari vroor het niet in het centrum van het land, vanaf 12 januari keerde de vorst terug en kregen we in Ukkel 16 opeenvolgende vriesdagen. Het is tevens gedurende de koudegolf in januari dat de dagen met matige vorst werden opgetekend, het minimum bereikte -9,3 °C op 17 januari in Ukkel.
Na een zachter intermezzo eind januari en tijdens de eerste februaridagen brak er een nieuwe vorstperiode aan vanaf 9 februari die min of meer tot het einde van de maand aanhield, hoewel het minimum een paar keer licht positief bleef. Het minimum tijdens februari was te Ukkel -4,9 °C.

Er waren 14 winterdagen (Max < 0 °C) in Ukkel (gemiddeld over de periode 1981-2010: 6,4 dagen), 11 ervan werden opgetekend tijdens de koude periode in de maand januari. Van 13 tot en met 20 januari vroor het permanent, op 21 en 22 januari kwamen we tijdelijk in wat zachtere lucht terecht, vervolgens kregen we nog 3 opeenvolgende winterdagen van 23 tot en met 25 januari.
Februari telde nog eens 3 winterse dagen op de 12e, 22e en 23e.
Noch in januari noch in februari werden extreem lage dagmaxima waargenomen, te Ukkel was het laagste maximum -4,2 °C, gemeten op 17 januari. Op diezelfde dag vroor het 's namiddags op een aantal plaatsen in Laag- en Midden-België nog steeds matig (temperaturen lager dan -5 °C).

Tabel 2 : aantal vriesdagen, laagste minimum, datum laagste minimum

Plaats	Aantal Vriesdagen	Absoluut minimum	Datum abs min
Koksijde	31	-10,4 °C	18/1/2013
Passendale	37	-10,5 °C	16/1/2013
Lichtervelde	37	-13,4 °C	16/1/2013
Ukkel	42	-9,3 °C	17/1/2013
Ransberg	37	-11,1 °C	23/1/2013
Kleine Brogel	39	-10,1 °C	16/1/2013

Voor Passendale en Ukkel werd het aantal vriesdagen bepaald op basis van de minima gemeten in de periode 8 uur LT - 8 uur LT, voor Kleine Brogel en Koksijde op basis van de minima gemeten in de periode 18 uur UTC - 6 uur UTC, voor Ransberg en Lichtervelde op basis van de minima gemeten in de periode 19 uur LT - 19 uur LT

18 januari 2013: omgeving van Mont Rigi (Waimes), op de Hoge Venen
Foto : Koen Vandenbussche

3 De neerslag

De winter 2013 was te Ukkel abnormaal nat met een neerslagtotaal van 281,6 mm (normaal: 220,5 mm). Het teveel aan neerslag kan volledig toegeschreven worden aan de kletsnatte maand december, meer dan 60 % van de winterneerslag viel in die maand. De maanden januari en februari waren wat droger dan gemiddeld.

December 2012 was recordnat: te Ukkel viel in totaal 172,7 mm, het vorig record uit 1999 bedroeg 171,9 mm, op de derde plaats komt nu december 1993 met 170,1 mm (ref. periode 1981-2010 : 81 mm).
De meeste neerslag viel in de eerste en de derde decade van december. Gedurende de laatste 10 dagen viel te Ukkel 84,6 mm neerslag, meer dan normaal in de ganse maand. In Buizingen (Halle) was de laatste decemberdecade goed voor 83,9 mm. Op 22 december trok een zeer actieve neerslagzone over ons land: te Ukkel viel 29,2 mm, op de 23e nog eens 10,4 mm, in Buizingen viel op deze 2 dagen respectievelijk 26,6 mm en 11,2 mm. De opmerkelijkste waarde gemeten op 22 december in het klimatologisch net van het KMI was deze van Sourbrodt (Waimes) met 51,6 mm.
De overvloedige regenval gaf in bepaalde streken aanleiding tot wateroverlast, onder andere in de Ijzervlakte was dit het geval.

De maanden januari en februari waren beide wat droger dan gemiddeld, enkel eind januari en begin februari was het vrij nat : van 26 januari tot en met 8 februari (14 opeenvolgende dagen) viel in Ukkel 65,4 mm neerslag. De combinatie van regenval en het afsmelten van het sneeuwdek eind januari zorgde voor lokale wateroverlast in een aantal streken, vooral in de provincies West- en Oost-Vlaanderen en in Vlaams-Brabant. Vooral in de westelijke landshelft werden belangrijke neerslaghoeveelheden gemeten: zo viel op 29 januari in Kruishoutem 38 mm, 28 en 30 januari leverden daar respectievelijk nog eens 5,2 mm en 4,5 mm op, hetzij 47,7 mm op 3 dagen.

Tabel 3 : neerslaghoeveelheid per decade te Ukkel (in l/m²)

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
December	62,3	25,8	84,6
Januari	10,9	18,5	24,2
Februari	43,7	4,5	7,1

Het aantal neerslagdagen bedroeg te Ukkel 62 (gemiddeld: 54,8 neerslagdagen): in december viel neerslag op 28 dagen, januari telde 19 neerslagdagen en februari 15.
Het aantal neerslagdagen voor de maand december lag met 28 bijzonder hoog, ook in de decembermaanden 1845, 1854, 1918, 1993 en 1999 werd dit aantal bereikt. De recordwaarde van 30 neerslagdagen uit 1833 bleef wel overeind.

De neerslag was te Ukkel geheel of gedeeltelijk vergezeld van sneeuw gedurende 29 dagen (ref. periode 1981-2010: 12,9 sneeuwdagen).
December telde 5 sneeuwdagen, januari 13 en februari 11. De dikste sneeuwlaag werd te Ukkel gemeten op 21 januari en bereikte 12 cm.

In de maand december kregen we sneeuw gedurende de eerste dagen van de maand. In Ukkel bereikte de sneeuwlaag 6 cm op 7 december, nadien dooide het in het centrum van het land en tegen 10 december lag er geen sneeuw meer. In de Ardennen ontstond een relatief belangrijke sneeuwlaag, de grootste dikte werd daar bereikt op 11 december met 36 cm in Elsenborn en Mont Rigi (Waimes). Vanaf 14 december bereikte ons belangrijk zachtere lucht en begon de sneeuwlaag ook in de Ardennen te smelten.

Tijdens de koudegolf in januari lag in een groot deel van het land sneeuw gedurende ongeveer 2 weken, ook in het westen van het land en aan de kust viel sneeuw van enige betekenis. Op 12 januari bereikte ons een zwakke sneeuwzone vanaf de Franse grens die in de ruime zuidwestelijke landshelft wat sneeuw opleverde, in het noorden en noordoosten viel praktisch geen sneeuw. Die neerslagzone trok in de loop van 13 januari terug richting Franse grens, met in de gebieden nabij de Franse grens nog af en toe sneeuw. Op 14 januari trok een kleine depressie boven de Engelse oostkust zuidoostwaarts richting ons land, de sneeuwzone eraan verbonden trok ons land binnen vanuit het westen, de meeste sneeuw viel in het westen en in mindere mate in het centrum van het land; in het oosten viel aanvankelijk slechts een weinig sneeuw, maar op de 15e in de loop van de dag viel ook daar meer sneeuw.
Op 20 januari trok een neerslagzone verbonden aan een lagedrukgebied over Frankrijk van zuidoost naar noordwest doorheen het land met sneeuw in het centrum en het noorden van het land, maar ten zuiden van Samber en Maas ging de neerslag - ondanks de negatieve temperaturen op gewone waarnemingshoogte - over in regen met ijzelvorming (voorbode van tijdelijk lichte dooi, licht positieve temperaturen op het 850 hPa-niveau in het zuidoosten van het land). De dikste sneeuwlaag in het land in januari bereikte 21 cm en werd gemeten in Bornival (Nijvel) tussen 21 en 23 januari.
Op 26 en 27 januari kwam er een geleidelijke overgang naar zachter weer: op 26 januari trok een sneeuwzone van west naar oost, op 27 januari dooide het flink zodat er in de ochtend van 28 januari nog amper sneeuwresten lagen in Ukkel.

De maand februari gaf ons opnieuw een aantal dagen met sneeuw : in Ukkel lag er sneeuw op de bodem van 8 tot en met 13 februari met 4 cm op de 11e. In de laatste decade van februari viel er aanvankelijk vooral wat sneeuw in de oostelijke landshelft (restanten van storingen bereikten onze streken uit het oosten), op 24 en 25 februari viel overal sneeuw, in Ukkel lag op deze beide dagen sneeuw met 5 cm op de 25e.
Op het plateau van de Hoge Venen lag sneeuw gedurende een groot deel van februari, de sneeuwlaag bereikte 31 cm in Mont Rigi op 11 februari.

26 december 2012: de Ijzervlakte met zicht op Stavele (Alveringem)
Foto : Koen Vandenbussche

Tabel 4: neerslaghoeveelheden gedurende de winter (in l/m²)

 

	Dec	Jan	Feb	Winter
Koksijde	123.0	43.0	38.0	204.0
Passendale	132.6	49.8	44.1	226.5
Lichtervelde	161.4	70.0	50.0	281.4
Ukkel	172.7	53.6	55.3	281.6
Ransberg	139.1	43.5	43.0	225.6
Kleine Brogel	144.1	42.9	47.2	234.2

 

4 Zonneschijnduur

De totale zonneschijnduur bedroeg te Ukkel 126 uur 29 minuten (gemiddeld: 180 uur 29 minuten) en was hiermee zeer abnormaal laag.
In de 3 wintermaanden scheen de zon minder dan gemiddeld, het tekort voor de maand januari was abnormaal, voor december en februari was het normaal.
In de eerste januaridecade kregen we van 3 tot en met 9 januari 7 opeenvolgende zonloze dagen te Ukkel, het weer werd toen beïnvloed door een hogedrukgebied maar langs de noordelijke flank ervan werd vochtige, maritieme lucht aangevoerd. De somberste periode van de winter beleefden we tussen 21 december en 10 januari (zie ook tabel 5).

Tabel 5 : zonneschijnduur per decade te Ukkel (in uren)

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
December	8	17,9	4,9
Januari	6,4	13,1	16,9
Februari	22,2	28,4	8,7

12 december 2012: Fagne de Malchamps in Spa
Foto : Koen Vandenbussche

{jumi [staticfiles/climatology/comp_season_nl.php][2013][HIV][15][185]}

December 2012:

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2012][12]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2012][12]}

Zie ook : Waarnemingen december 2012

Januari 2013:

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2013][01]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2013][01]}

Zie ook : Waarnemingen januari 2013

Februari 2013 :

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2013][02]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2013][02]}

Zie ook : Waarnemingen februari 2013