Herfst 2014

De herfst van 2014 was te Ukkel uitzonderlijk warm, zeer abnormaal droog en kende een zeer uitzonderlijk lage neerslagfrequentie.
De zonneschijnduur was normaal.

1.    De temperatuur

De gemiddelde luchttemperatuur van de afgelopen herfst bedroeg te Ukkel 13,0 °C (ref. periode 1981-2010: 10,9 °C). Het was de tweede warmste herfst sinds het begin van de waarnemingsreeks in Brussel-Ukkel in 1833, de warmste blijft deze van 2006 met een gemiddelde temperatuur van 13,9 °C. Op de derde plaats komt de herfst van 2011 met gemiddeld 12,4 °C, onmiddellijk gevolgd door 2005 en 2009 met een gemiddelde van 12,3 °C.

De 3 herfstmaanden waren ruim warmer dan normaal : september kwam met een gemiddelde temperatuur van 16,5 °C op een gedeelde 11de plaats (samen met september 2011) in de reeks van warme septembermaanden sinds het begin van de meetreeks in 1833 (ref. periode 1981-2010: 14,9 °C), oktober was de 6de warmste met een gemiddelde van 13,6 °C (ref. periode 1981-2010: 11,1 °C) en november komt op een gedeelde 7de plaats (samen met november 1963) in de reeks van warme novembermaanden met een gemiddelde van 8,8 °C (ref. periode 1981-2010: 6,8 °C).

Wat de maand oktober betreft, zijn er in het verleden dus 5 maanden nog warmer geweest dan dit jaar: oktober 1921 (met een gemiddelde temperatuur van 14,0 °C), 1995 (13,7 °C), 2001 (14,4 °C), 2005 (14,1 °C) en 2006 (14,2 °C), praktisch allemaal maanden uit het recente verleden dus. Ook vorig jaar was oktober trouwens warm met een gemiddelde van 12,8 °C, die maand komt nu op plaats 7 in de reeks.
We merken ook nog het zeer hoog absoluut minimum op voor de maand oktober: in Ukkel daalde de temperatuur niet onder 6,9 °C, waargenomen op 23 oktober. Het is het derde hoogste absoluut minimum in een oktobermaand te Ukkel sinds 1901, nog hoger lag dit minimum in 2001 met 7,9 °C en in 2006 met 7,4 °C.

Wanneer we het temperatuurverloop bekijken tussen 1 september en 30 november, merken we dat de temperaturen het grootste deel van de tijd boven het langjarig gemiddelde lagen, af en toe werd dit onderbroken door een periode van enkele dagen met temperaturen rond normaal of daar eens net onder. Opvallend is dat er zich geen koude periodes hebben voorgedaan in het afgelopen seizoen, er waren zelfs amper koude dagen.

De herfst kende wel een vrij koud slot met temperaturen van slechts enkele graden boven het vriespunt (aanvoer van vrij koude landlucht, die erg vochtig was in de onderste lagen met veel bewolking, nevel en mist), behalve in de Hoge Venen die zich in drogere en zachtere lucht bevonden; daar steeg de temperatuur tot 12,7 °C in Mont Rigi (gelegen op 674 meter hoogte); in het niet zo ver afgelegen Elsenborn (570 meter hoogte) bedroeg het maximum amper 1,6 °C. Het zeer groot temperatuurverschil had te maken met een scherpe temperatuurinversie net onder de hoogte van Mont Rigi (zie ook foto verder in dit artikel). 
Ook in Midden-België bleven de temperaturen beperkt tot hoogstens 2 °C tot 4 °C, in het westen bereikten ze in de loop van de namiddag nog tussen 7 °C en 10 °C.

Warme / zeer zachte periodes kregen we geregeld in de voorbije herfst : in september was het tussen de 16e en 18e warm met temperaturen op verschillende plaatsen boven 25 °C in het binnenland, vooral op de 17e (de meest zonnige van de 3)  en de 19e was dat op vele plaatsen het geval: op de 17e bereikte men 27,4 °C in Hastière, 27,2 °C in Kruishoutem en 27,0 °C in Eeklo, op de 19e was dat 27,2 °C in Eeklo en Beitem, 27,1 °C in Kruishoutem en 27,0 °C in Passendale, aan de kust haalde Koksijde die dag 25,2 °C.
Een volgende warmteopstoot kregen we begin oktober met op de 3e en de 4e maxima van respectievelijk 22,8 °C en 22,1 °C in Ukkel en redelijk wat zon (aanvoer van zachte, droge zuidelijke lucht naar onze streken onder invloed van een hogedrukgebied over Oost-Europa). Op de 3e haalde de temperatuur in Koersel 24,7 °C, in Hastière 24,0 °C en in Angleur 23,9 °C, op de 4e bereikte men nog 24,1 °C in Angleur en 24,0 °C in Kruishoutem. Na de passage van een koufront dat ons in de loop van de 4e bereikte, was het op de 5e een heel stuk frisser met waarden die tussen 10 °C en 16 °C lagen (maximum van 13,4 °C in Ukkel), maar dit markeerde zeker niet de definitieve overgang naar lagere temperaturen.

Verder in de herfst volgden immers nog uitgesproken warme tijdvakken: op 18 en 19 oktober werd tussen een Atlantische depressie met kern ten westen van Ierland en een uitgebreide zone van hogedruk met verschillende kernen zeer warme, subtropische lucht aangevoerd afkomstig uit Noord-Afrika (de temperaturen op het 850 hPa-niveau, op zo'n 1.500 meter hoogte, stegen tot 12 °C à 13 °C in onze streken). De 18e was een erg zonnige en warme dag waarop de temperaturen bijzonder hoge waarden voor de tijd van het jaar bereikten: in Ukkel en in Arendonk bereikte het maximum 24,1 °C, in Sint-Katelijne-Waver 24,4 °C en in Koersel 24,9 °C. Op enkele plaatsen werd het zelfs nipt zomers warm met in Angleur 25,1 °C, in Kapelle-op-den-Bos 25,3 °C en in Begijnendijk 25,4 °C. De 19e begon nog erg zonnig, maar geleidelijk aan nam de bewolking toe vanaf het westen bij de nadering van een storing zodat de maxima iets minder hoog opliepen dan op de 18e, maar het bleef uiteraard nog erg warm. De hoogste maxima werden in de oostelijke landshelft opgetekend met nog 24,0 °C in Koersel, 23,6 °C in Arendonk en 23,5 °C in Angleur.
Ook de nacht van 18 naar 19 oktober verliep zeer zacht met een minimum van 15,4 °C in Ukkel, een opmerkelijk hoge waarde maar geen record.
De dagen nadien zagen we een geleidelijke daling van de temperaturen, zo bereikte de temperatuur in Ukkel op 22 oktober nog 12,5 °C (ruim 10 °C minder dan 4 dagen eerder), in Mont Rigi werd het hoogstens 5,3 °C op de 22e (tegenover 19,6 °C op de 18e).
Rond de maandovergang naar november was het opnieuw zeer zacht in ons land met maxima van precies 20 °C in Ukkel op 31 oktober en 1 november, op sommige andere plaatsen stegen de temperaturen tot net boven 20 °C met op 1 november maxima tot 21,2 °C in Kleine Brogel en Hastière en 21,1 °C in Genk en Bièrset. 
En ook later in de maand november werd het nog eens bijzonder mild: na de passage van een zwak warmtefront in de nacht van 21 op 22 november werd aan de voorzijde van een storing die zich uitstrekte van de Britse Eilanden tot het noordwesten van het Iberisch schiereiland zachte zuidelijke lucht naar ons land gevoerd, met temperaturen die zowel op 22 als op 23 november tot boven 15 °C klommen : in Ukkel bereikte het maximum op deze 2 dagen respectievelijk 15 °C en 15,8 °C, maar hier en daar was het nog zachter met in Angleur (Luik) bijvoorbeeld respectievelijk 16,7 °C en 17,2 °C. Dit zijn opmerkelijk hoge waarden voor deze tijd van het jaar maar records zijn het niet, in het verleden werden dergelijke waarden zelfs begin december gemeten.

 Tabel 1 : gemiddelde temperatuur per decade (in  °C)

2.    Aantal dagen met karakteristieke temperatuur

Te Ukkel waren er 2 zomerse dagen (Max >= 25 °C) (ref. periode 1981-2010: 2,1 dagen): op 17 en 19 september bereikte het maximum respectievelijk 25,5 °C en 25,7 °C.
Op sommige plaatsen in het land kregen we nog 3 zomerdagen op rij, zoals bijvoorbeeld in Kruishoutem, Passendale en Beitem.
In Kleine Brogel telde de herfst in totaal 4 zomerse dagen: op 5, 17, 19 en 20 september werd hier minstens 25 °C gehaald. 
Zoals reeds hoger vermeld werd de zomerse grens van 25 °C heel lokaal nog nipt bereikt op 18 oktober.

Het aantal warme dagen (Max >= 20 °C) was met 28 uitzonderlijk hoog te Ukkel (ref. periode 1981-2010: 12,8 d), hoewel dit aantal in 2005 even hoog was en we in 2006 zelfs 32 warme dagen hadden.
In september bereikten we op 20 dagen nog meer dan 20 °C (normaal: 10,3 d) en in oktober lukte dit nog op 7 dagen (normaal: 2,4 d). De laatste warme dag kregen we dit jaar op 1 november met nipt 20 °C te Ukkel, bijzonder laat in het seizoen. Het gebeurt immers zelden dat we in de maand november nog 20 °C halen, het was geleden van het midden van de jaren '90 toen we op 4 november 1994 en op 12 november 1995 respectievelijk 20,2 °C en 20,3 °C bereikten.

Te Ukkel was er deze herfst geen enkele vriesdag (ref. periode 1981-2010: 5,2 dagen): de laagste temperatuur was +0,8 °C en werd gemeten op 30 november in de voormiddag onder lage bewolking en mist. 
Het gebeurt nog wel dat dit seizoen vorstloos verloopt in Ukkel: vorig jaar was dat trouwens zo met een absoluut minimum van +0,4 °C, en daarvoor was het geleden van 2006 met toen een absoluut minimum van +1,4 °C.
In de rest van het land kwam het lokaal wel tot lichte vorst, vooral op 25 november was dit op een aantal plaatsen het geval. In Kleine Brogel bereikte het minimum die dag -2,2 °C, in Genk -2,3 °C en in Elsenborn -2,4 °C. 
In Elsenborn waren er in de ganse herfst 5 lichte vriesdagen, 4 in de maand november en 1 in september. Op 23 september bereikte het minimum in de lucht er -1,2 °C, op de andere plaatsen in de Hoge Ardennen / Venen bleef het minimum die ochtend echter wel positief, in Mont Rigi bijvoorbeeld was dit +2,5 °C.

 

30 november 2014: zonnig en zeer zacht weer op het plateau van de Hoge Venen met temperaturen tot 
zo'n 13 °C, terwijl ruim 100 meter lager mist het weerbeeld bepaalt (duidelijk zichtbaar op de foto), een
prachtig voorbeeld van temperatuursinversie
Foto: Alexis Papapanayotou

Tabel 2 : aantal zomerdagen (Max >= 25 °C) en aantal vriesdagen (Min < 0 °C), absoluut minimum van de herfst, datum absoluut minimum

3.    De neerslag

De afgelopen herfst was met een neerslagtotaal van 113,7 mm in Ukkel zeer abnormaal droog (ref. periode 1981-2010: 219,9 mm), en komt hiermee op plaats 10 in de reeks van droogste herfstseizoenen sinds 1833. Om een drogere herfst terug te vinden, moeten we terugkeren naar 1995, toen viel er 109,2 mm.
De 3 herfstmaanden waren droger dan gemiddeld, het neerslagtekort was het meest uitgesproken in september, die maand komt met een neerslagtotaal van 15,1 mm op plaats 9 in de reeks van droogste septembermaanden sinds 1833. In het recente verleden was september 2006 nog droger met amper 9,2 mm in Ukkel.
In oktober lag het neerslagtotaal met 58,1 mm dichter bij het langjarig gemiddelde (ref. periode 1981-2010: 74,5 mm), maar november was opnieuw droger met 40,5 mm (ref. periode 1981-2010: 76,4 mm).

Hoewel september in het algemeen een (zeer) droge maand was, waren er toch regio's waar meer neerslag viel. Tot en met de 17e zorgden hogedrukgebieden voor rustig weer met weinig neerslag in alle streken. Vanaf de 18e werd het echter onstabieler en tussen de 18e en de 22e vielen lokaal flinke buien met onweer. Op de 20e trokken 's avonds flinke regen- en onweersbuien over de zuidelijke landshelft met belangrijke neerslaghoeveelheden tot gevolg. Zo viel in Géromont (Malmédy) 55,4 mm, in Presles (Aiseau-Presles) 50,1 mm, in Elsenborn 46,3 mm, in Dinant 43,2 mm, in Dourbes (Viroinval) 37,9 mm en in Sart-Bernard (Assesse) 37,5 mm, met lokale overlast tot gevolg.

Ook in de loop van de maand oktober werd het over het algemeen droog herfstweer af en toe eens onderbroken: op 21 oktober trok een koufront van west naar oost doorheen het land, geactiveerd door een hoogtetrog vergezeld van koude bovenluchten. Na de regenzone kregen we dan ook nog buien met hagel en onweer, er waren ook felle rukwinden en de temperaturen daalden in de loop van de dag. De neerslaghoeveelheden lagen over het algemeen tussen 10 en 15 mm, in Elsenborn bereikte het neerslagtotaal 25 mm.

In de maand november was het over het algemeen de 14e die er uitkwam als natste dag, dit werd veroorzaakt door een golvende storing die nogal traag doorheen ons land trok, in Ukkel gaf dit 17,0 mm neerslag, de natste dag van de herfst voor Ukkel en tevens de enige met een dagsom boven 10 mm.

In onderstaande tabel vinden we voor Ukkel de neerslaghoeveelheid per decade : 

 Tabel 3 : neerslaghoeveelheid per decade te Ukkel (in l/m²)

Tabel 4: neerslaghoeveelheden gedurende de herfst (in l/m²)

                                                       *: waarde 18 november ontbreekt

In Ukkel was de neerslagfrequentie zeer uitzonderlijk laag : het aantal dagen met meetbare neerslag was 34 (gemiddeld: 51). Sinds het begin van de meetreeks werd slechts 5 keer een lagere frequentie waargenomen: 31 dagen in 1834, 32 in 1898, 31 in 1920 en 27 in 1921. Het aantal van 34 van deze herfst was een evenaring van het aantal uit 1897 en 1959.  
In september regende het op 7 dagen, in oktober en november op respectievelijk 14 en 13 dagen.

Van 2 tot en met 17 september (16 opeenvolgende dagen) regende het in het geheel niet te Ukkel, over de eerste 19 dagen van de maand viel amper 1,2 mm. De periode tussen 16 en 30 november (15 opeenvolgende dagen) was goed voor slechts 7,7 mm.
Ook in de rest van het seizoen bleven de neerslaghoeveelheden erg beperkt: we kregen overwegend hogedrukinvloeden en wanneer storingen onze streken bereikten, waren ze meestal weinig actief. We stellen vast dat er in Ukkel op 13 van de 34 neerslagdagen een daghoeveelheid van minder dan 1 mm werd gemeten, op slechts 7 dagen een dagtotaal van meer dan 5 mm waarvan amper één dag meer dan 10 mm.

4.    Zonneschijnduur

 {jumi [staticfiles/climatology/comp_season_nl.php][2014][AUT][70][130]}

September 2014 :

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2014][09]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2014][09]}

Zie ook : Waarnemingen september 2014

Oktober 2014 :

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2014][10]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2014][10]}

Zie ook : Waarnemingen oktober 2014

November 2014 :

{jumi [staticfiles/climatology/animation_synoptic.php][2014][11]}

{jumi [staticfiles/climatology/animation_850.php][2014][11]}

Zie ook : Waarnemingen november 2014