Terugblik op 24-25 juli 2019 : De eerste 40 °C in België
Voorwoord
In het kader van onze rubriek 'Klimaat van gisteren en vandaag' blikken we terug op en maken we gedetailleerde analyses van recente en opmerkelijke weerkundige episodes van de voorbije jaren. We trachten de oorzaken en de gevolgen van deze bijzondere periodes in detail toe te lichten. HIeronder analyseren we de extreem warme dagen die we beleefden in juli 2019, precies 5 jaar geleden dus.
Inleiding
De eerste 40 °C gemeten in België in de zomer van 2019 betekende een mijlpaal in de Belgische weergeschiedenis. Tot op dat ogenblik leek het onmogelijk om deze temperatuur te bereiken/overtreffen in ons land. De vorige absolute temperatuurrecords bereikten 38 °C - 39 °C: 38,8°C in Hechtel-Eksel (27/07/2018) ; 38,8°C in Luik-Monsin (02/07/2015) ; 38,7°C in Haacht (27/06/1947) en 38,6°C in Aubange en in Torgny (08/08/2003). Tijdens de 'grote zomer' van 1976 (de warmste zomer van de vorige eeuw) bereikte de temperatuur 'maar' 37,7 °C in Meeuwen (16/07/1976).
Op 24 juli 2019 lukte het dan toch - voor de eerste keer in ons land - om de 40 °C-grens te bereiken en zelfs te overschrijden: in Angleur (Luik) werd op die dag 40,2 °C gemeten. De dag nadien werd 40 °C gehaald op veel plaatsen in het land (onder andere in de steden). In Angleur (Luik) bedroeg de maximumtemperatuur 41 °C, in Deurne (Antwerpen) 40,4 °C en in Brussel (op de nationale luchthaven) 40,2 °C. In Charleroi werd 40,4 °C gemeten op de luchthaven van Gosselies, en ook in het Gentse werd diezelfde waarde bereikt in Semmerzake. Dit zijn nog niet de hoogste waarden die op 25 juli 2019 in ons land gemeten werden. in Begijnendijk steeg de temperatuur tot maar liefst 41,8 °C, in Houyet tot 41,6 °C, ongelooflijk hoge waarden!
Maximumtemperaturen gemeten op 25 juli 2019. Bron : KMI
We gaan hieronder verder in op deze uitzonderlijke meteorologische situatie.
Geen complete verrassing
Een eerste waarschuwingsschot weerklonk een maand eerder, eind juni. We zijn toen ontsnapt aan al te extreme hitte.... Op 28 juni werd het extreem heet in het zuiden van Frankrijk. In Callargues-le-Montueux steeg de temperatuur tot 45,9°C !! Meer bekende steden moesten nauwelijks onder doen: het werd 44,4°C in Nîmes ; 44,3°C in Carpentras ; 43,5°C in Montpellier en 42,8°C in Avignon.
Het meetstation van Callargue-le-Montueux: de foto's werden genomen door Dorian Dziadula op de dag van het record
In de hoogte breidde de warme lucht zich ver naar het noorden uit. De volgende dag, op 29 juni, steeg de temperatuur op 850 hPa (op 1.540 m) tot 23 °C boven Bevekom, deze waarde werd hier nooit eerder gehaald in juni. De vorige dag al passeerde een bel hete lucht over Cornouailles met 25 °C op 1.580 m boven Camborne. Gelukkig maar dat maritieme lucht in de onderste lagen van de atmosfeer ervoor gezorgd heeft dat de temperaturen bij ons niet te hoog opgelopen zijn op gewone waarnemingshoogte. Desondanks bereikten de maxima op 29 juni in ons land toch ruim 30 °C op vele plaatsen, zelfs tot 34 °C in de Maasvallei.
In de nacht van 30 juni op 1 juli 2019 trok de warmte zich wat terug over Frankrijk, een krachtige ‘Heat Burst’ deed zich voor in Saône-et-Loire. In Montret steeg de temperatuur van 26,1 °C om 23u30 naar 34,7 °C om middernacht. Om 1 uur was er al geen spoor meer van deze ‘Heat Burst’, de temperatuur was op dat ogenblik 26,8 °C. Niet ver daarvandaan, in Saint-Marcel, bereikte de temperatuur zelfs 35,3 °C kort na middernacht. Nog in dezelfde streek, in Chapelle-sous-Brancion, spreekt een getuige van een ‘verschrikkelijk warme wind’ rond middernacht.
De nachtelijke hitte is duidelijk zichtbaar op deze kaart van Infoclimat
We waren gewaarschuwd en konden vaststellen tot wat het weer in staat is...
Wanneer de hete lucht ook ons land binnenvalt...
Eind juli was de luchtdrukverdeling gunstig voor de advectie van zeer warme lucht richting ons land. Vanaf 23 juli was de luchtdruk aanhoudend hoog ten oosten van onze streken en laag ten westen ervan, met depressies over de Atlantische Oceaan en meer bescheiden thermische depressies die zich vaak vormden aan de rand van het continent.
De wind die vaak uit het zuidwesten kwam, blies vanaf 23 juli uit het zuidoosten en dit bleef meestal zo tot in de nacht van 25 op 26 juli, met uitzondering van tijdelijk wat meer maritieme invloeden op 24 juli in de namiddag.
We bekijken nu in detail het weerverloop van 23 tot en met 26 juli 2019.
23 juli 2019
De nacht van 22 op 23 juli verliep nog behoorlijk aangenaam. Nergens bleef de minimumtemperatuur boven 20 °C. In Laag-België lag het minimum op veel plaatsen rond 14 °C à 15 °C, op de (lage) plateaus eerder tussen 16 °C en 18 °C. Vlak aan zee in Zeebrugge was het minimum 18,8 °C terwijl de temperatuur in Elsenborn (Butgenbach) daade tot 10 °C.
Overdag was het praktisch overal helder, op wat geïsoleerde cirrusbewolking na. De ontwikkeling van een nieuwe hogedrukkern over het noorden van Duitsland en nadien over Denemarken zorgde voor zuidoostenwinden en later oostenwinden die stelselmatig warmere lucht over onze streken aanvoerden.
Bron: KNMI
Op de 23e konden we nog spreken van een 'normale hittedag' zoals we er in het verleden al verschillende malen meegemaakt hadden tijdens 'grote zomers', voornamelijk in het recente verleden. De maxima die meestal bereikt werden aan het einde van de namiddag of begin van de avond, haalden 34 °C à 35 °C, plaatselijk zelfs 36 °C. In de hoogste delen van het land steeg de temperatuur tot 31 °C à 32 °C.
Ziehier de hoogst gemeten temperaturen boven 35 °C op 23 juli:
Hastière : 35,8°C
Koersel : 35,8°C
Chièvres : 35,5°C
Schaffen : 35,5°C
Gosselies : 35,1°C
Ook de belangrijke temperatuuramplitudes (verschil tussen minimum- en maximumtemperatuur) zijn het vermelden waard:
Elsenborn : 10,0°C / 32,4°C
Diepenbeek : 12,5°C / 34,7°C
Chièvres : 13,8°C / 35,5°C
Dourbes : 13,6°C / 34,7°C
Beitem : 13,6°C / 34,4°C
Retie : 13,3°C / 33,8°C
Buzenol : 13,3°C / 33,7°C
Zaventem : 14,3°C / 34,4°C
In Zeebrugge (dit station ligt praktsich in zee) was de temperatuuramplitude veel kleiner met een minimum- en maximumtemperatuur van respectievelijk 18,8 °C en 28,5 °C. Vanaf het einde van de ochtend kwam de zeebries opzetten, in eerste instantie eerder bescheiden met tijdelijk zelfs nog wind uit het zuidoosten en temperaturen tot 27 °C à 28 °C. Halverwege de namiddag zette de zeebries zich door uit het noordnoordoosten met temperaturen die enkele graden daalden tot rond 24 °C à 25 °C.
Enkele honderden meter verder het binnenland in kreeg de zeebries geen kans en stegen de temperaturen nagenoeg even hoog als verder landinwaarts (32,6 °C op de luchthaven van Oostende).
Atmosferische soundings onthulden al dat nog hetere lucht over ons land zou stromen de volgende dag. Boven Idar-Oberstein bedroeg de temperatuur op het drukniveau 850 hPa de afgelopen nacht nog 16 °C om 2 uur, onder een inversie die zich rond 1.800 - 1.900 meter bevond. Deze temperatuur steeg verder in de loop van de dag om 's avonds om 20 uur 20 °C te bereiken op dit niveau (850 hPa). Een nieuwe inversie had zich intussen gevormd rond 2.300 meter, de lucht daarboven was relatief gezien nog warmer met 14 °C op meer dan 2.500 meter hoogte. De lucht bovefn de inversie warmde verder op tijdens de nacht, in die mate zelfs dat we uitkwamen tegen nieuwe recordwaarden.
Dit was ook het geval boven Bevekom waar de inversie eerder voorkwam onder de vorm van een 'isothermie'. Heel erg opvallend was ook de aanwezigheid van een zeer warme luchtlaag tijdens de nacht op ruim 100 meter boven de grond, met 31 °C op 242 meter (hetzij op 115 meter hoogte ten opzichte van het niveau waarop de ballon gelanceerd werd).
24 juli 2019
In de nacht en ochtend van 24 juli werd ons weer bepaald door tropische luchtstromingen aan de westelijke flank van een 'langgerekte' anticycloon ten oosten van onze streken (met verschillende kernen) die zich uitstrekte van Zwitersland tot Skandinavië. Ten westen van ons land was de druk relatief laag met een depressie over de Oceaan en tussen Ijsland en Schotland.
Bron : KNMI
We vermelden nogmaals de aanwezigheid van een zeer warme luchtlaag boven ons land tijdens de nacht van 23 op 24 juli, met een temperatuur van 31 °C op een hoogte van 115 meter boven de grond in Bevekom. Dit had als gevolg dat de nacht bijzonder warm verliep op de plateaus met op gewone waarnemingshoogte (1,5 m) temperaturen die niet lager kwamen dan 23,9 °C in Bièrset (Luik) en 23,2 °C in Bevekom. De lage gebieden en de valleien konden echter wel nog van een relatieve nachtelijke afkoeling genieten: in Elsenborn was het minimum 13,1 °C, in Hastière 13,6 °C. In de lage gebieden lagen de minima op veel plaatsen tussen 15 °C en 17 °C.
Vanaf 8 uur in de ochtend was het praktisch overal al erg warm met lokaal al meer dan 25 °C...
Een convergentielijn naderde snel de Belgische kust met in de vroege ochtend enkele buien op zee en onweer verder op zee. Aan de kust kon men een periode 'altocumulus castellanus' wolken aanschouwen. Deze wolkenvelden deden in mindere mate ook het westen van het land aan.
Voor het overige was de lucht meestal helder met slechts wat cirrusbewolking of enkele cumuli met zeer hoge wolkenbasis. Aan de kust bleven er nog wat altocumulusvelden aanwezig.
Aanvankelijk kwam de wind overal uit zuidoost tot zuid, maar wanneer de (restanten van de) convergentiezone landinwaarts trok(ken), draaide de wind naar west later naar noordwest over een steeds groter deel van ons land.
Ook al kon de maritieme invloed niet echt doorzetten, toch betekende dit dat het westen - en in mindere mate het centrum van het land - geen recordtemperaturen kon optekenen: de maxima bereikten 34 °C à 35 °C (30 °C aan de kust). Over het oosten van het land daarentegen stegen de temperaturen tot extreme waarden met 37 °C tot 39 °C, zelfs tot 40 °C in de lage gebieden en de valleien, en tot 34 °C à 36 °C op de hoogten.
We onthouden vooral de recordhoge temperatuur gemeten in Angleur (Luik) met 40,2 °C. Ook andere waarden zijn zeer extreem, zoals deze van 39,9 °C in Kleine Brogel, 39,4 °C in Schaffen, 39,3 °C in Diepenbeek, 38,8 °C in Hastière en Strée-lez-Huy, 38,5 °C in Retie, 38,3 °C in Dourbes en 38,1 °C op de luchthaven van Bièrset. Onnodig te vermelden dat deze waarden de vorige records verpulverd hebben! Voor 1 dag slechts, aangezien het op de 25e nog warmer werd!
Zoals reeds hogervermeld werden er in het zuidwesten, westen en noordwesten van het land geen records gebroken, maar omwille van de hogere luchtvochtigheid was de warmte zwaarder om dragen.
We vermelden nog het enige (explosief) onweer die dag dat zich even voor 18 uur ontwikkelde in het grensgebied van de provincies Namen, Luik en Luxemburg, niet ver van Durbuy, en dat ruim een uur later uitstierf in de buurt van Trois-Ponts.
Hoewel neerslagsignalen zichtbaar waren op de radarbeelden werden nergens belangrijke neerslagsommen gerapporteerd (1 mm in Bra-sur-Lienne). Er werd nochtans felle neerslag en hagel waargenomen, lokaal omgewaaide bomen en zelfs lokale wateroverlast. Op een weerstation van een particulier in Ferrières werd 6,6 mm neerslag gemeten tussen 18u30 en 18u50.
Onweer in Durbuy, in de provincie Luxemburg, zicht vanuit Wartet in de provincie Namen.
Foto : Hubert Maldaghe - Belgorage.
Deze onweerscel was omwille van de praktische afwezigheid van andere wolken, van zeer ver te zien. Op de foto hieronder zien we die onweerscel vanuit Eigenbrakel (Waals-Brabant - webcam van MétéoBelgique) om 18u20.
Webcam MeteoBelgique in Eigenbrakel (Braine l'Alleud).
25 juli 2019
En dan brak de dag van alle superlatieven aan ! Om 8 uur 's morgens waren de temperaturen al zeer uitzonderlijk hoog op vele plaatsen, hier en daar was het al meer dan 25 °C. Op de plateaus noteerde men 26,6 °C in Saint-Hubert, 26,4 °C in Gosselies, 26,1 °C in Florennes, 25,2 °C in Bevekom en 25 °C in Bièrset en Ukkel. Door een pseudo-foehn effect was het op sommige hellingen zoals op de luchthaven van Spa (27,1 °C) nog iets warmer. Om 10 uur in de voormiddag werd op veel plaatsen al 30 °C gehaald en vanaf de middag stegen de temperaturen stilaan boven 35 °C.
Verloop van de dag:
De convergentielijn die ons de dag voordien wat meer maritieme invloeden had opgeleverd met wind uit het noordwesten was naar het noorden teruggedrongen zodat de wind overal in het land opnieuw zuidoost werd. Enkele plaatsen hadden kunnen profiteren van wat nachtelijke afkoeling met minima tussen 17 °C en 19 °C, zeer lokaal zelfs iets lager; elders verliep de nacht erg warm, in het bijzonder op de plateaus.
De temperaturen gemeten om 8 uur kondigden al een grote hittedag aan, met al 24 °C tot 26 °C op veel plaatsen, zelfs plaatselijk 27 °C. Nadien deed een ‘loden zon’ de rest. Het was helder tot licht bewolkt, met enkele altocumulusvelden, soms floccus en castellanus. Iets na de middag trad convectie op over het oosten van het land, met vanaf het begin van de namiddag onweersactiviteit over het oosten van de Hoge Venen. In het centrum van het land vormden de eerste cumuli zich halverwege de namiddag, met grote lokale verschillen: al dan niet snelle ontwikkeling van cumulus congestus en cumulonimbus.
Webcam MeteoBelgique in Eigenbrakel (Braine l'Alleud) om 16 uur
De bijzondere hitte die soms gepaard ging met windstoten leverde het effect van een haardroger op. Op de meeste plaatsen bereikte het maximum 40 °C of meer. Aan het einde van de namiddag/begin van de avond was er lokaal een tweede hitteopstoot wat het allemaal nog meer verstikkend maakte. Zo mat men in Zaventem om 18 uur 39,8 °C (na een dagmaximum van 40,2 °C).
Onweders ontwikkelden zich over het oostelijke deel van het centrum van het land en deden Brussel en omgeving aan rond 20 uur. Soms ging het onweer gepaard met slechts een weinig of zelfs geen neerslag, met meer ‘virga’ dan neerslag.
Lijsten we nu de maximumtemperaturen op van 25 juli, vorige records werden gewoonweg verpulverd.
Eerst een overzicht van de stations met een lange reeks waarnemingen:
Rijsel (FR) (beschikbaar sinds 1955) 41,5°C Vorig record : 37,6°C (27/07/2018)
Duinkerke (FR) (beschikbaar sinds 1955) 41,3°C Vorig record : 38,3°C (19/07/2006)
Luik-Angleur (beschikbaar sinds 1968) 41,0°C Vorig record : 38,1°C (02/07/2015)
Roeselare-Beitem (beschikbaar sinds 1954) 40,7°C Vorig record : 36,8°C (27/07/2018)
Kleine Brogel (beschikbaar sinds 1954) 40,6°C Vorig record : 38,2°C (20/08/2009)
Antwerpen-Deurne (beschikbaar sinds 1954) 40,4°C Vorig record : 37,2°C (27/07/2018)
Koksijde (beschikbaar sinds 1967) 40,2°C Vorig record : 36,2°C (06/08/2003)
Bevekom (beschikbaar sinds 1954) 40,1°C Vorig record : 35,8°C (27/07/2018)
Dourbes (beschikbaar sinds 1966) 39,8°C Vorig record : 36,5°C (12/08/2003)
Brussel-Ukkel (beschikbaar sinds 1892) 39,7°C Vorig record : 36,8°C (27/07/1947)
Maastricht (NL) (beschikbaar sinds 1906) 39,6°C Vorig record : 38,2°C (02/07/2015)
Luik-Bierset (beschikbaar sinds 1954) 39,5°C Vorig record : 37,5°C (02/07/2015)
Luchthaven Findel (LU) (beschikbaar sinds 1947) 39,0°C Vorig record : 37,9°C (08+12/08/2003)
Saint-Hubert (beschikbaar sinds 1954) 35,2°C Vorig record : 34,4°C (06+08/08/2003)
Mont-Rigi (beschikbaar sinds 1927) * 34,9°C Vorig record : 33,8°C (23/08/1944)
* Het gaat om de combinatie van 2 sterk gelijkaardige series waarnemingen: Baraque Michel (1927-1975) en Mont-Rigi (1975-2024)
En ziehier een overzicht van de stations die over een waarnemingsreeks van een 40-tal jaren beschikken:
Koersel (beschikbaar sinds 1984) 41,0°C Vorig record : 37,6°C (20/08/2009)
Gosselies (beschikbaar sinds 1984) 40,4°C Vorig record : 37,0°C (19/07/2006)
Kruishoutem (beschikbaar sinds 1985) 40,4°C Vorig record : 36,4°C (dates diverses)
Sint-Katelijne-Waver (beschikbaar sinds 1984) 40,3°C Vorig record : 36,6°C (27/07/2018)
Zaventem (beschikbaar sinds 1984) 40,2°C Vorig record : 36,0°C (26/07/2018)
Hastière (beschikbaar sinds 1977) 40,2°C Vorig record : 37,4°C (12/08/2003)
Gorsem (beschikbaar sinds 1982) 39,4°C Vorig record : 36,8°C (19/07/2006)
Stabroek (beschikbaar sinds 1976) 39,2°C Vorig record : 36,9°C (19/07/2006)
Florennes (beschikbaar sinds 1976) 39,0°C Vorig record : 36,7°C (06/08/2003)
Middelkerke (beschikbaar sinds 1984) 38,9°C Vorig record : 36,0°C (19/07/2006)
Aubange (beschikbaar sinds 1986) 38,8°C Vorig record : 38,6°C (08/08/2003)
Spa-luchthaven (beschikbaar sinds 1982) 36,7°C Vorig record : 35,0°C (08/08/2003)
Elsenborn (beschikbaar sinds 1987) 36,2°C Vorig record : 35,1°C (08/08/2003)
Zoals we kunnen vaststellen, hebben we op 25 juli 2019 alle records verpulverd, zelfs voor de stations met een lange waarnemingsreeks. Alle ‘oude’ records werden verbroken, zoals deze van 1944 en 1947, maar evenzeer de meer recente uit 2003, 2015 of 2018. Enkel in het uiterste oosten en zuidoosten van het land konden we niet spreken van een ‘verpulvering’ van het vorig record omwille van de grote hitte in dat deel van het land in augustus 2003.
Op 25 juli 2019 werden in het land op enkele plaatsen nog hogere temperaturen gemeten dan deze vermeld in de tabellen: in Begijnendijk en in Houyet werd het respectievelijk 41,8 °C en 41,6 °C. Jammer genoeg beschikken we voor deze stations niet over voldoende lange klimatologische reeksen om te kunnen vergelijken met het verleden. We vermelden wel dat de temperatuur in Begijnendijk op 19 juli 2006 38,2 °C bereikte.
’s Avonds bleven de temperaturen lange tijd bijzonder hoog behalve waar zich onweders voordeden. Om 20 uur was het nog 37,8 °C in Beitem, 37,6 °C in Melle, 37,2 °C in Semmerzake, 37,1 °C in Dourbes, 36,9 °C in Koksijde, 36,8 °C in Chièvres en 36,5 °C in Middelkerke. Enkel in een strook net ten oosten van Brussel lagen de temperaturen onder 30 °C doordat zich daar onweders hadden voorgedaan.
De zeer grote hitte had de lucht erg droog gemaakt, maar onstabiel, en de minste hoeveelheid vocht volstond om onweders te doen ontstaan, soms felle onweders. Zo leverde een onweer met hagel in Eigenbrakel tussen 19u30 en 19u50 maar liefst 22,1 mm neerslag op (station van een particulier) terwijl de temperatuur op 1 uur tijd met 18 °C daalde van 40 °C naar 22 °C. Er werden ook zware windstoten waargenomen in de streek: om 19u10 in Rixensart, om 19u30 in Braine l’Alleud en om 20 uur in Halle.
Als gevolg van de intense verdamping werden sterke temperatuurdalingen waargenomen zelfs daar waar weinig neerslag viel. In Ukkel noteerde men amper 1,7 mm neerslag en toch daalde de temperatuur er van 38,1 °C om 18 uur naar 25 °C om 20 uur om nadien opnieuw te stijgen naar 27,8 °C rond middernacht. In de avondperiode deden zich grote temperatuurverschillen voor in het land: in bepaalde gebieden bleef het ‘relatief’ koel (outflow onweders) met 23 °C – 25 °C terwijl het in streken die hier niet mee te maken kregen, juist bijzonder warm bleef met bijvoorbeeld nog 33 °C om 23 uur in Beitem en Melle. Onweders aan de kust gingen gepaard met rukwinden tot 76 km/h.
Hieronder beeld van een onweer dat gepaard ging met weinig neerslag maar wel tijdelijke afkoeling met zich meebracht in de streek van Landen (provincie Vlaams-Brabant).
Foto : François Riguelle van Belgorage
Ook in de hoogte bleef het zeer warm. Op de atmosferische sounding van Bevekom was een zeer warme luchtlaag te zien met temperaturen van zo’n 35 °C tussen 250 en 450 meter hoogte (dus ruim 100 meter – gemiddeld gesproken – boven de grond in Bevekom). Op het 850 hPa niveau (1.547 meter) lagen de temperaturen rond 25 °C, recordwaarden op dit niveau. Het record werd daarentegen niet gebroken op het drukniveau 700 hPa (10 °C op 3.203 meter) wat de grote onstabiliteit van de lucht aantoonde.
Het spreekt voor zich dat het ook op gewone waarnemingshoogte opnieuw een bijzonder warme nacht werd op veel plaatsen (nacht van 25 op 26 juli). In Westdorpe – in Nederland, op enkele kilometer van de Belgische grens – deed zich even na 23 uur een nachtelijke hitteopstoot voor. De temperatuur die gedaald was tot 32,7 °C steeg opnieuw tot 35 °C om 23u10 en bereikte 36,2 °C om 23u20. Om 0u30 werd nog steeds 33,4 °C gemeten, daarna daalde de temperatuur vrij snel en een half uur later was het nog 26,4 °C. Deze hitteopstoot werd eveneens opgepikt door enkele privé-stations in de omgeving van Zelzate.
26 juli 2019
De dag voordien (25 juli) was de luchtdrukverdeling nog erg duidelijk met hoge druk ten oosten van onze streken en lage druk in het westen en daartussen zeer warme luchtstromingen uit zuidoost tot zuid over het hele land. Op de 26e werd de situatie in de onderste luchtlagen wat ingewikkelder met verspreide thermische laagjes, convergentielijnen en restanten van outflow van de onweders van de dag voordien.
Source : KNMI
's Ochtends vonden we 2 convergentielijnen terug in onze omgeving, min of meer noord-zuid georiënteerd, een eerste convergentiezone bevond zich over het oosten van Frankrijk en strekte zich uit tot aan het zuiden van ons land. Een tweede convergentiezone situeerde zich over het centrum en noorden van Frankrijk en naderde het westen van het land, in de ochtend trok deze snel oostwaarts alvorens te vertragen over het oosten en noordoosten van ons land. Daarbovenop werd het noordwesten van het land beïnvloed door de zeebries.
Op die manier konden we ons land in 3 delen verdelen voor wat de weersgesteldheid betreft:
1) Extreem warme lucht bleef aanwezig over het oosten en noordoosten van het land, vooral over de provincies Luik en Luxemburg, met temperaturen die lokaal 38 °C bereikten.
De wind kwam een groot deel van de dag uit het oosten tot zuidoosten, het weer was aanvankelijk mooi met cirrus en altocumulusvelden, soms castellanus en zelfs af en toe lenticularis. De convergentielijn naderde stilaan en bracht onweersbuien met zich mee, vanaf het begin van de namiddag in de Oostkantons (omgeving Raeren, Kelmis), in het midden van de namiddag over Limburg en 's avonds ook over het noorden van het land.
De convectie was soms erg bruusk (cumulus congestus die snel ontwikkelde tot cumulonimbus)us) en de buien waren af en toe behoorlijk intens. In Retie gaven de onweersbuien 16 mm neerslag waarvan 9 mm in een uur.
Snelle convectie in Diepenbeek – Bron : KMI
De maximumtemperaturen die nog bijzonder hoog uitkwamen, bereikten 38,9 °C in Koersel, 38,4 °C in Kleine Brogel, 37,1 °C in Diepenbeek en Genk, maar ook 35,5 °C in Elsenborn en 34,4°C in Spa-la Sauvenière.
2) Maritieme invloeden vonden we terug in de streken ten westen van de convergentiezone, met west- tot noordwestenwind in de onderste luchtlagen onder een inversie op ongeveer 1.000 meter.
Het centrum van het land was eerst nog onderworpen aan warme oostenwinden, met soms zelfs rukwinden, met in Ukkel 25,8 °C om 8 uur en 30 °C om 11 uur. Nadien ruimde de wind naar het westen en later naar het noordwesten, de temperatuur daalde wat om nadien terug te stijgen tot 'slechts' 31,5 °C (in Ukkel). Door de toename van de luchtvochtigheid was de hitte voor sommigen moeilijker te verdragen dan de 39 °C - 40 °C de dag voordien.
Ten westen van Brussel draaide de wind wat sneller naar west tot noordwest dan ten oosten van de hoofdstad met maxima die nog 33 °C tot 36 °C haalden.
Het weer was mooi met cirrus en altocumulus, soms castellanus, zelfs lenticularis, maar als gevolg van de inversie ontstond geen cumulus. De middelste lagen van de atmosfeer waren onstabiel met ontwikkelende castellanus.
3) De zone onder directe invloed van de zeebries, met wind uit west tot noordwest.
Langs de kust stak de zeebries al van 's ochtends op en deze bleef vrijwel constant gedurende de dag met gemiddelde windsnelheden van 20 km/u en rukwinden tot zo'n 30 km/u, in de avond tot 40 km/u.
In de kuststreek was het flink afgekoeld met temperaturen die meestal 23 °C bereikten aan de westkust en 24 °C aan de oostkust, soms iets warmer. Het maximum bereikte 26,5 °C in Zeebrugge en 25,1 °C in Duinkerke maar slechts 24,3 °C in Middelkerke. Deze martieme koelte trok vrij ver het binnenland in en was goed waar te nemen in Diksmuide, Gistel en Brugge, waar de maxima ruim onder 30 °C bleven. Het weertype was niet heel anders ten opzichte van het binnenland, met cirrus en altocumulus, dikwijls floccus en castellanus.
Webcam MeteoBelgique in Bredene om 14 uur
's Avonds werd ook wat onweersactiviteit waargenomen over het uiterste westen van het land. en tijdens de nacht ook over het oostelijk deel van het centrum van het land. Aan het einde van de nacht trokken onweders vanuit Frankrijk het zuidwesten van het land binnen terwijl dan ook terug onweders ontstonden over het oosten.
De dagen nadien
De 27e juli contrasteerde flink met de dagen voordien niet enkel op vlak van de temperaturen maar ook wat de neerslag betreft. De temperaturen lagen zo'n 20 °C lager in vergelijking met 2 dagen voordien. Belangrijke neerslagsommen werden gemeten in het pluviometrisch netwek, voornamelijk in het centrum van het land en wat meer ten oosten ervan.
Maximale temperaturen voor enkele stations op 27 juli (tussen haakjes: maxima van 25 juli) :
Bièrset : 19,6°C (39,5°C)
Dourbes : 20,0°C (39,8°C)
Bevekom : 20,0°C (40,1°C)
Ernage : 20,3°C (39,2°C)
Zaventem : 20,5°C (40,2°C)
Chièvres : 20,5°C (40,4°C)
En enkele neerslagsommen (over 24 uur) gemeten op 27 juli :
Gorsem : 58,2 mm
Zaventem : 43,0 mm
Gembloers : 41,5 mm
Strée (Hoei) : 39,5 mm
Bevekom : 38,0 mm
De hete luchtbel was inmiddels doorgetrokken naar Skandinavië. De temperaturen kwamen er uit in de buurt van 35 °C (zelfs ten noorden van de poolcirkel). In Noorwegen mat men in Saltdal 34,6 °C op 67° NB. In Zweden werd op praktisch dezelfde breedtegraad 33,1 °C gemeten in Kvikkjokk.
Dichterbij ons land stegen de temperaturen nog steeds tot boven 30 °C in de ruime noordoostelijke helft van Nederland.
Op 28 juli daalden de temperaturen nog wat verder in België met maxima die vaak lager uitkwamen dan 20 °C terwijl warme lucht nog steeds aanwezig bleef over Nederland . De hitte bleef ook aanhouden in Skandinavië met temperaturen tot 33 °C - 35 °C in een aantal Noorse fjorden. In Mosjøen, niet ver van de poolcirkel (65°50’NB), steeg de temperatuur tot 34,8°C.
 2019-07-28 16-29.jpg)
Fjord Geiranger (Noorwegen) verpletterd door de hitte op 28 juli om 16u29
Bron : Geiranderfjord Cruise Port
Conclusie
Deze hittegolf is ongezien in België door haar intensiteit. Niet alleen werd voor het eerst meer dan 40 °C bereikt, het is bovendien zo dat deze temperatuur in een groot deel van het land gehaald werd. Het is evident dat de maxima gemeten in Begijnendijk met 41,8 °C en in Houyet met 41,6 °C uniek zijn in de Belgische weergeschiedenis.
Vooral de intensiteit van de hittegolf in juli 2019 was zeer opmerkelijk. Deze waarde, berekend op basis van graaddagen, bedroeg 6,97, wat deze hittegolf maakt tot de meest intense. De tweede hoogste waarde van 4,77 dateert uit augustus 2020. De hittegolf van 2019 was echter van korte duur (amper 5 dagen) met als gevolg dat het gewicht van deze hittegolf (intensiteit x duur) 34,7 is, niets bijzonder. Voor deze parameter (gewicht) dateert de hoogste waarde uit 1976 met 90.
2 gelijkaardige hittepieken hebben heel België aangedaan in het verleden, maar ze waren minder extreem.
Op 27 juni 1947 steeg de temperatuur tot 38,7°C in Haacht ; 38,1°C in Gembloers ; 38,0°C in Kalmthout en in Gerdingen (Bree) ; 37,7°C in Virton ; 37,0°C in Rochefort en 36,8°C in Ukkel.
Op 19 juli 2022 werd voor de tweede keer een temperatuur van 40°C bereikt in ons land, maar deze keer op slechts 1 plaats met nipt 40,0°C in Kapelle-op-den-Bos. Andere plaatsen benaderden de 40 °C-grens met 39,8°C in Begijnendijk en 39,5°C in Sint-Pieters-Rode (Holsbeek). In Ukkel werd 38,1 °C gemeten.
Rekening houdend met het seizoen (juli is gemiddeld wat warmer dan jui in ons land), kunnen we deze 2 hittepieken uit 1947 en 2022 als gelijkaardig beschouwen.
Andere periodes van extreme hitte deden zich slechts voor in een deel van het land. Deze zijn dan ook niet zichtbaar in de statistieken van het referentiestation te Ukkel.
23 augustus 1944
38,0°C in Bressoux
37,5°C in Borgoumont
6-8 augustus 2003
38,6°C in Aubange en in Torgny (de 8e)
38,5°C in Han-sur-Lesse (de 7e)
38,0°C in Wasmuel (de 6e)
2 juli 2015
38,8°C in Luik-Monsin
38,3°C in Rochefort
38,1°C in Luik-Angleur en in Kleine Brogel
38,0°C in Kessenich en in Ophoven
27 juli 2018
38,8°C in Hechtel-Eksel
38,5°C in Kapelle-op-den-Bos
38,4°C in Bassevelde
38,2°C in Zelzate
De hittegolf van 1976 was vooral opmerkelijk door de lange duur en minder door hittepieken, meestal beperkt tot 35 °C. Hier en daar werden wel temperaturen boven 35 °C gemeten zoals 37,6 °C in Meeuwen op de 3e en 37,7 °C op de 16e juli en 37,5 °C in Ramegnies op de 3e. We onthouden van de zomer 1976 vooral de lange reeks van opeenvolgende hittedagen (Max>=30 °C): 15 of 16 dagen op veel plaatsen in Laag- en Midden-België.
Om volledig te zijn, vermelden we nog de zeer sterke en warme wind die België aandeed op 28 juli 1921. Ziehier wat de krant La Libre Belgique hierover schreef: « Un vent de Sahara a passé jeudi soir sur Bruxelles, nous apportant soudain ses bouffées brûlantes. Aussitôt les consommateurs désertèrent les terrasses des cafés ! La fraîcheur était à l’intérieur ! Puis tournèrent les girouettes et vers 8h30, un vent plus frais soulevait des tourbillons de poussière un peu moins irrespirables. »
Volgens metingen uit die periode, zou de temperatuur 38,4 °C gehaald hebben in Hoei, 37,6 °C in Pâturage en 37,4°C in Thimister. In Brussel werd - ondanks het feit dat het zeer warm aanvoelde - de 35 °C-grens niet overschreden.
Met andere woorden: het is duidelijk dat hittepieken altijd hebben bestaan, maar deze van 2019 overtrof toch alle voorgaande!
Bronnen :
KMI Temperatuurgegevens, neerslaggegevens, enz.
Météo-France Temperatuurgegevens, neerslaggegevens, enz..
KNMI weerkaarten
Belgorage Onweerstudies
Infoclimat Temperatuurgegevens, neerslaggegevens, enz
Météo-Paris Temperatuurgegevens, neerslaggegevens, enz
Kachelmann Wetter Temperatuurgegevens, neerslaggegevens, enz.
University of Wyoming Atmosferische soundings
