Winter 2017

De winter van 2017 was in Ukkel normaal voor wat betreft de gemiddelde temperatuur en de neerslagfrequentie; het neerslagtotaal was zeer abnormaal laag en de zonneschijnduur abnormaal hoog.

1. De temperatuur

De afgelopen winter was in Ukkel thermisch normaal : de gemiddelde temperatuur bedroeg 4,0 °C (normaal: 3,6 °C).
De gemiddelde maximum- en minimumtemperatuur was respectievelijk 6,6 °C en 1,2 °C (normaal: 6,1 °C en 1 °C)
Er waren wel verschillen tussen de maanden onderling: In januari kregen we een koude periode met nachtvorst wat resulteerde in een vrij koude maand met een gemiddelde temperatuur van 1,1 °C (norm. 3,3 °C) terwijl december en februari juist zacht waren met een gemiddelde van respectievelijk 4,7 °C en 6,1 °C (ref. periode 1981-2010: 3,9 °C en 3,7 °C). De afwijkingen voor de 3 maanden waren evenwel nog normaal.

In een groot deel van de maand december was het eerder zacht, een paar keer stegen de maxima zelfs boven 10 °C. Op de 6e en de 7e haalde het maximum in Ukkel respectievelijk 10,9 °C en 11,4 °C, door een temperatuursinversie lagen de maxima op de 6e ook in Hoog-België aan de hoge kant met 9,9 °C in Mont Rigi en Elsenborn en 10,8 °C in Saint-Hubert, terwijl het in Laag-België frisser bleef (Passendale en Stabroek: 7,9 °C, Middelkerke: 7,8 °C).
Op de 9e bevonden wij ons in de brede warme sector van een depressie en bereikten de maxima 12 °C tot 13 °C op de meeste plaatsen (Essen: 13,6 °C, Bevekom en Bièrset: 13 °C, Genk: 12,9 °C). Ook op de 14e was het zeer zacht, aan de westelijke flank van een hogedrukgebied met kern over Polen werd uit het zuiden tot zuidoosten zachte en droge lucht over onze streken aangevoerd, met opnieuw maxima tot zo'n 12 °C à 13 °C.
Het einde van december verliep koud met nachtvorst en op de laatste dag van de maand bleef het in een groot deel van het binnenland licht vriezen, de temperatuur kwam in Ukkel niet hoger dan -2,2 °C. Aan de kust en in de hogere delen van het land kwamen de temperaturen wel boven het vriespunt uit, in de Hoge Venen werd het in Mont Rigi zelfs 7,2 °C.

Ook op de eerste dag van januari bleef het koud met maxima rond of net boven het vriespunt in het westen en het centrum van het land, maar nu onder het vriespunt in de Ardennen. Na de passage van een storing werd het op de 2e gevoelig zachter in de westelijke landshelft met maxima tussen 5 °C en 7 °C, in het centrum en het oosten bleven de dagtemperaturen nog erg bescheiden (Ukkel: max. 0,6 °C). De dagen nadien liepen de temperaturen verder op, maar zeer zacht werd het zeker niet. In de loop van de 5e en 6e bereikt ons tijdelijk koudere lucht die al aanwezig was ten oosten van onze streken, op de 6e was het maximum in Ukkel 0,8 °C, in Mont Rigi en Elsenborn respectievelijk -5,8 °C en -4,9 °C. De nacht van de 5e op de 6e verliep behoorlijk koud met op verschillende plaatsen in het binnenland matige vorst, tot -5,5 °C in Ukkel, in Gouvy daalde de temperatuur tot -12 °C en in Elsenborn tot -16,7 °C (in aanwezigheid van een sneeuwlaag). Deze koude lucht werd op de 7e en 8e geleidelijk aan opnieuw verdreven, al ging het erg langzaam: op de 7e duurde het tot de avondperiode vooraleer de temperatuur in Ukkel stilaan het vriespunt bereikte, in het westen was het op dat moment al 6 °C à 7 °C en in het oosten waren de temperaturen nog negatief. De dagen erop zette de temperatuurstijging zich verder, en op de 11e werd 9 °C tot 11 °C gehaald in de meeste streken, 3 °C tot 4 °C in de hoogste delen van het land. De 12e was een overgangsdag met veel neerslag, waarna we in koudere polaire lucht terechtkwamen. Vanaf de 13e lagen de temperaturen duidelijk onder het langjarig gemiddelde, maar de maxima bleven nog wel positief in Laag- en Midden-België. Op de 16e werd de polaire zeelucht vervangen door koudere landlucht onder invloed van een hogedrukkern ten noorden van onze streken, zodat de maxima wat lager uitkwamen, dit systeem bleef ons weer bepalen tot rond de 27e, hoewel de positie van de hogedrukkernen soms wat wijzigde. Op de 17e en 18e was het maximum in Ukkel respectievelijk 0,1 °C en 0,0 °C, maar op andere plaatsen bleven de maxima licht negatief maar wel dicht bij 0 °C. Op de Hoge Venen in Mont Rigi bleven de maxima steeds onder 0 °C van 13 t/m 19 januari, op de 17e en 18e bereikte het maximum in Mont Rigi respectievelijk -5 °C en -4,7 °C, op de 20e kwam de temperatuur daar terug net boven het vriespunt uit met 0,7 °C. In de nachten vroor het meestal licht tot matig, in Hoog-België ook streng. In de nacht van 21 op 22 januari kregen we op verschillende plaatsen de koudste nacht van de winter : in Elsenborn daalde de temperatuur tot -17,2 °C, in Gouvy tot -15,4 °C en in Bièvre tot -14,2 °C, in Laag- en Midden-België lagen de minima tussen -4 °C en -9 °C. We merken wel op dat het minimum op het plateau van de Hoge Venen in Mont Rigi met -6,9 °C gevoelig hoger was dan dat in Elsenborn (Butgenbach), zeker niet ongewoon in een situatie met sterke afkoeling onder hogedrukinvloed (Elsenborn ligt immers in een hooggelegen 'vallei'). Voor Ukkel werd het absoluut minimum van de winter gemeten op de 22e januari in de loop van de ochtend met -5,6 °C (na 8 uur 's ochtends zodat het minimum officieel op datum van de 23e komt), ook in de ochtend van de 6e werd dezelfde temperatuur in Ukkel gemeten (tevens na 8 uur zodat het minimum officieel op de 7e werd genoteerd).  

Hoewel de temperatuurgemiddelden voor de verschillende decades van januari (zie tabel 1) relatief dicht bij elkaar lagen, merken we toch de vrij koude periode op van 13 tot en met 27 januari, het gemiddelde voor deze 15 dagen bedroeg te Ukkel -0,4 °C. Dit valt niet meteen op in de decadegemiddelden doordat het begin van de tweede decade net als de laatste 4 dagen van de maand zacht verliepen.
 

13 januari 2017 om 1 u lokale tijd:
een depressiekern trok vanuit het Kanaal via onze streken naar Duitsland, aan de achterzijde ervan
kwamen wij in koudere, onstabiele lucht terecht, het begin van een vrij koude veertiendaagse periode

Op de 27e januari trok de hogedruk die ons weer meerdere dagen had beïnvloed, zich terug naar de Alpen en de Balkan, zodat zachtere zuidelijke luchtstromingen voor een belangrijke temperatuurstijging zorgden, op de 27e werd het al tot 8 °C à 9 °C en op de 28e werd 10 °C bereikt en overtroffen in verschillende streken in Laag- en Midden-België (Ukkel: 11,3 °C). De periode erna bleef het vrij zacht weer, op de 2e en 3e februari zelfs opnieuw zeer zacht met op de 2e maxima tot tussen 12 °C en 14 °C (Ukkel: 13,1 °C, Kruishoutem: 14,6 °C). Op de 7e en de 8e maakten we de overgang mee naar een periode met gevoelig kouder weer door een ontwikkelend krachtig hogedrukgebied over Skandinavië. Stilaan werd ook een lagedrukzone over Frankrijk van belang voor ons weer, en tussen beide systemen in werd het stilaan licht onstabiel, er bleef dus overwegend veel bewolking wat ervoor zorgde dat het niet sterk afkoelde 's nachts, maar anderzijds ook niet warm was overdag. Op de 10e en 11e lagen de maxima slechts rond of iets boven het vriespunt (maximum op de 10e in Ukkel -0,1 °C). In de loop van de 12e en 13e stegen de temperaturen opnieuw, onder invloed van een hogedrukgebied dat zich uitstrekte van het zuiden van Skandinavië tot Oost-Europa werd geleidelijk aan drogere en zachtere lucht aangevoerd. Op de 14e en 15e werd het zelfs bijzonder zacht voor midden februari, in Ukkel bereikte men op de 14e met veel zon 15,8 °C (dit terwijl het hier 4 dagen eerder nog licht bleef vriezen overdag !), in Angleur (Luik) 16,9 °C en in Dourbes 16,7 °C, de 15e haalde men tot 17,4 °C in Koersel, opnieuw 16,9 °C in Angleur en 16,5 °C in Genk. Deze waarden zijn opmerkelijk maar zeker niet uitzonderlijk in de maand februari. Begin februari 2004 kregen we in Ukkel van de 3e t/m de 6e maxima van achtereenvolgens 15,5 °C; 16,7 °C; 14,7 °C en 14,7 °C, de opeenvolging van 4 dagen met zo'n hoge maxima was wel bijzonder !
De dagen nadien gingen de temperaturen omlaag, maar het bleef de rest van de maand zacht voor de tijd van het jaar.

Tabel 1 : gemiddelde temperatuur per decade te Ukkel (in °C) - bron: K.M.I.

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
December	4,9	5,8	3,5
Januari	0,9	0,7	1,6
Februari	5	6	7,5

2 Aantal dagen met karakteristieke temperatuur

Het aantal vriesdagen (Min < 0 °C) bedroeg te Ukkel 33 wat normaal is (ref. periode 1981-2010: 33,2 dagen). Januari gaf de meeste nachtvorst; op 21 dagen was het minimum lager dan 0 °C, in de koude periode in de tweede helft van de maand vroor het iedere nacht van de 15e t/m de 28e. In december waren er 9 vriesdagen, verspreid over de maand, in de milde februari tenslotte kwam het slechts 3 keer tot (lichte) vorst.

Te Ukkel waren er 4 winterse dagen (Max < 0 °C) (gemiddeld over de periode 1981-2010: 6,4 dagen): 31 december, 1 en 25 januari en 10 februari. Het laagste maximum was -2,2 °C gemeten op 31 december.
In Mont Rigi waren er 19 winterse dagen, waarvan 18 in januari en 1 in februari.

Tabel 2 : aantal vriesdagen, laagste minimum, datum laagste minimum

Plaats	Aantal Vriesdagen	Absoluut minimum	Datum abs min
Koksijde	24	-6,8 °C	22/1/2017
Beitem	33	-6,5 °C	23/1/2017
Lichtervelde	31	6,1 °C	22/1/2017
Ukkel	33	-5,6 °C	7/1/2017
Ransberg	38	-7,6 °C	22/1/2017
Kleine Brogel	38	-8,8 °C	27/1/2017

Voor Kleine Brogel en Koksijde werd het aantal vriesdagen bepaald op basis van de minima gemeten in de periode 18 uur UTC - 6 uur UTC, voor de andere plaatsen op basis van de minima gemeten in de periode 8 uur LT - 8 uur LT

22 januari 2017: ijs op de Amblève in Stoumont 
Foto : Audran Vandepontseele

3 De neerslag

De winter was te Ukkel zeer abnormaal droog met een neerslagtotaal van 127,3 mm (ref. periode 1981-2010: 220,5 mm). We moeten teruggaan naar 1985 om een droger winterseizoen terug te vinden, toen viel over de 3 wintermaanden in totaal 120,5 mm neerslag.

December was een uitzonderlijk droge maand met slechts 22,7 mm neerslag in Ukkel (ref. periode 1981-2010: 81 mm). We moeten terugkeren naar 1971 om een drogere december terug te vinden, toen was het maandtotaal 16 mm, de afgelopen decembermaand staat op plaats 9 in de reeks van droogste decembermaanden in Brussel-Ukkel sinds 1833. In alle streken van het land was het neerslagtotaal trouwens uitzonderlijk laag in december.
Het weer werd in die maand een groot deel van de tijd geregeerd door hogedrukgebieden (dit resulteerde in een uitzonderlijk hoge gemiddelde luchtdruk voor december). De storingen die ons land aandeden, waren dikwijls slechts weinig actief. Over de eerste 20 dagen van de maand viel 4,1 mm neerslag (het langjarig gemiddelde voor deze periode bedraagt 51,4 mm). Op de 21e viel er dan toch nog neerslag van enige betekenis, in Ukkel registreerde men 12 mm, in het zuidoosten van het land bleef het droger. Ook de dagen nadien viel nog wat neerslag, maar de hoeveelheden bleven beperkt, de laatste dagen van de maand lagen we weer onder hogedrukinvloed zodat het opnieuw vrijwel volledig droog bleef.

Ook in januari bleef het neerslagtotaal in Ukkel met 63,7 mm onder het langjarig gemiddelde, maar het tekort was normaal (ref. periode 1981-2010: 76,1 mm). In de eerste dagen van de maand vielen geen zeer grote neerslaghoeveelheden, in de nacht van de 1e op de 2e trok wel een koufront doorheen het land en dit gaf wat regen in het westen en wat sneeuw elders. In Ukkel lag 's ochtends op de 2e 2 cm sneeuw, in de Hoge Venen 3 cm. Doordat het vervolgens wat zachter werd, verdween de sneeuw in de meeste streken snel, enkel in de Hoge Venen groeide het sneeuwdek wat verder aan tot 9 cm op de 5e in Mont Rigi. In de nacht van de 6e op de 7e bereikte ons een storing met wat neerslag uit het westen, daar viel aanvankelijk wat sneeuw uit, nadien werd dat aanvriezende regen en regen.
Op de 12e (de aanloop naar de koudere periode in januari) trok een depressiekern vanover het Kanaal via onze streken naar Duitsland, een actieve storing hieraan verbonden trok in de loop van de dag over ons land met vrij veel neerslag, na de passage van de depressiekern in de loop van de avond werd de neerslag winters, dit gaf een tijdelijk sneeuwdek op verschillende plaatsen, ook in Laag-België, maar daar smolt de sneeuw grotendeels terug weg, in het centrum van het land viel 'lokaal' meer sneeuw met in Ukkel tegen de ochtend van de 13e 8 cm sneeuw (maar opmerkelijk minder in het noorden van de Brusselse agglomeratie), In Mont Rigi op de Hoge Venen bereikte het sneeuwdek op dat ogenblik al een dikte van 28 cm. In Ukkel viel op de 12e in totaal 21,7 mm neerslag (regen en nadien dus sneeuw), op andere plaatsen viel nog meer neerslag met 26 mm in Middelkerke, 28 mm in Kruishoutem, 29 mm in Deurne en 31,9 mm in Stabroek. De dagen nadien kwamen we in polaire luchtstromingen terecht met aanvankelijk nog winterse buien en zeker in de Ardennen sneeuwbuien, het sneeuwdek op de Hoge Venen groeide verder aan tot 42 cm op de 14e en 47 cm op de 15e in Mont Rigi. De maximale sneeuwdiktes van de winter werden meestal gemeten op 15 en 16 januari, op een aantal plaatsen in de Hoge Venen en Oostkantons werd 50 cm of meer gemeten, zeker in de gebieden dicht bij de Duitse grens, in Murringen bereikte het sneeuwdek 56 cm (bron: K.M.I.). Het werd nadien wel geleidelijk aan droger en in de koude periode tussen 14 en 27 januari viel weinig neerslag.

Na 27 januari ving de dooi aan: op de 27e lag er nog 35 cm sneeuw in Mont Rigi, op de 31e nog 20 cm, op de 3e februari nog 7 cm en nadien was de sneeuwperiode voorbij. Het weer was opnieuw meer verstoord en af en toe passeerden regenzones ons land.
Er lag continu sneeuw in de Hoge Venen van 2 januari tot en met 3 februari (33 dagen).  

In februari werd het 'normaal' neerslagtotaal evenmin bereikt, in Ukkel viel 40,9 mm neerslag (ref. periode 1981-2010: 63,1 mm). Grote daghoeveelheden kwamen niet voor in deze maand.
Op de 10e en 11e zorgde een hoogtedepressie voor licht onstabiel weer en wat lichte sneeuw - ook in de lage streken van het land - met op een aantal plaatsen een dun laagje sneeuw, zelfs aan de kust; in Mont Rigi werd tot 6 cm gemeten. In de meeste streken bleef de sneeuw niet lang liggen. Op het einde van de maand werd het weer ook opnieuw wisselvallig met af en toe winterse neerslag in de Ardennen, op de 24e viel sneeuw boven 600 meter en in Mont Rigi lag tot 7 cm. Ook op de laatste dag van februari viel er nog sneeuw in de zuidelijke landshelft.

Tabel 3 : neerslaghoeveelheid per decade te Ukkel (in l/m²) - bron: K.M.I.

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
December	2,3	1,8	18,6
Januari	17,5	34,2	12
Februari	12,2	3,9	24,8

 17 januari 2017: zonnige winterdag in Xhoffraix, aan de rand van de Hoge Venen
Foto: Alexis Papapanayotou

Het aantal neerslagdagen bedroeg te Ukkel 47 (gemiddeld: 54,8 d) en was normaal : in de zeer droge decembermaand was het aantal dagen met meetbare neerslag met 9 uitzonderlijk laag (ref. periode 1981-2010: 19,3 d).  Voor januari en februari was de neerslagfrequentie normaal met telkens 19 neerslagdagen. De langste periode zonder neerslag deed zich voor van 13 t/m 20 december (8 opeenvolgende dagen) nadat het eerder in die maand al eens droog gebleven was gedurende 7 opeenvolgende dagen van de 3e t/m de 9e, vrij opmerkelijk in december. De langste periode met opeenvolgende neerslagdagen kregen we van 6 t/m 15 januari (10 opeenvolgende dagen).

De neerslag was te Ukkel geheel of gedeeltelijk vergezeld van sneeuw op 12 dagen (ref. periode 1981-2010: 12,9 sneeuwdagen): in de maand januari waren er 10 sneeuwdagen, in februari 2. Er waren 16 dagen met 's ochtends sneeuw op de bodem (zie tabel 4 hieronder). 

 Tabel 4: sneeuwdek te Ukkel gedurende de winter 2016-2017

Winter 2016-2017: data met een sneeuwdek te Ukkel om 8 uur 's morgens
2 jan	2 cm	20 jan	3 cm
7 jan	1 cm	21 jan	3 cm
13 jan	8 cm	22 jan	2 cm
14 jan	8 cm	23 jan	2 cm
15 jan	6 cm	24 jan	2 cm
16 jan	5 cm	25 jan	2 cm
17 jan	3 cm	26 jan	2 cm
18 jan	3 cm
19 jan	3 cm	Bron: K.M.I. Ukkel

 

  Tabel 5: neerslaghoeveelheden gedurende de winter 2017 (in l/m²)

	Dec	Jan	Feb	Winter
Assebroek	24	84,4	68,9	177,3
Lichtervelde	21,8	81,7	67,3	170,8
Ukkel	22,7	63,7	40,9	127,3
Buizingen	21,8	66,7	42,4	130,9
Ransberg	19,1	54,7	53,4	127,2

4 Zonneschijnduur

De voorbije winter was abnormaal zonnig: de totale zonneschijnduur bedroeg te Ukkel 217,5 uur (gemiddeld: 180,7 uur).

December was uitzonderlijk zonnig met 84,5 uur zon (ref. periode 1981-2010: 45,1 uur). Zoals we opmerken in tabel 6 waren de 3 decades van de maand aan de zonnige kant, er waren 7 zonnige dagen (normaal: 2,1) en deze waren  verspreid over de maand: 4,5,14,15, 27, 29 en 30 december. De laatste jaren kregen we een paar opmerkelijk zonnige decembermaanden, in december 2013 scheen de zon 87,4 uur, in december 2015 was dat 73,9 uur.

In de maand januari kende het zonnig karakter van het weer nog een vervolg, en deze maand eindigde met 83 uur zon abnormaal zonnig (ref. periode 1981-2010: 58,6 uur). Vooral in de koude periode in de tweede en derde decade was de zon geregeld in de hoofdrol (cfr tabel 6), er waren 5 zonnige dagen waarvan 4 opeenvolgende van 19 t/m 22 januari.

Februari kende evenwel een zeer sombere start met in de eerste 10 dagen amper 7 uur zon ! Van de 13e t/m de 15e kregen we een erg zonnige periode en dit zorgde voor een duidelijker zonnigere tweede decade van de maand (zie tabel 6). De derde decade was terug zeer somber en het langjarig gemiddelde van de zonneschijnduur werd in februari dan ook niet gehaald: het totaal was 50 uur zon (ref. periode 1981-2010: 76,6 uur).

Tabel 6 : zonneschijnduur per decade te Ukkel (in uren) - bron: K.M.I.

Ukkel	Eerste Decade	Tweede Decade	Derde Decade
December	34,4	24,3	25,7
Januari	18,5	32,1	32,2
Februari	7,1	36,4	6,5

30 december 2016: berijmde bomen in Loyers
Foto: Carla Ribeiro

{jumi [staticfiles/climatology/comp_season_nl.php][2017][HIV][15][185]}

December 2016 :

Zie ook : Waarnemingen december 2016

Januari 2017 :

Zie ook : Waarnemingen januari 2017

Februari 2017 :

Zie ook : Waarnemingen februari 2017